Türkiye’de 1970’li yıllara kadar bilhassa İç Anadolu ve akabinde Doğu Anadolu ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde artan akciğer kanseri hadiseleri sonucunda üniversitelerin ilgili kısımları tarafından çalışma başlatıldı. Yapılan çalışmalarda köy meskenlerinin duvar sıvası ile çatısında kullanılan ve sağlam husus olarak bilinen asbestin akciğer kanserine neden olduğu belirlendi. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Kolu öğretim üyesi Prof. Dr. Lüfti Çöplü de üniversitelerin yaptığı araştırmaları inceleyerek, asbeste bağlı kanser hadiselerinin görüldüğü köylerin haritasını çıkardı. Haritaya nazaran İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi yüklü olmak üzere 400 köyde yaklaşık 100 bin kişinin asbestten etkilendiği görüldü.
‘Akciğerde hastalığa yol açıyor’
Prof. Dr. Lütfi Çöplü, asbestin ısıya ve aşınmaya çok güçlü husus olduğunu ve bu nedenle eski yıllarda bilhassa köy meskenlerinin imalinde kullanıldığını söyledi. Çöplü, “Asbest lifsel yapıda bir unsur. Yani uzun çubuklar biçiminde olan ve dokunulduğu vakit yün hissi veren bir husus. Bu husus Anadolu’da çok evvelden beri biliniyor. Buna ‘ak toprak’ ya da ‘çorak toprak’ ismi de verilir ancak bu husus solunduğu vakit akciğerde birçok hastalığa yol açıyor. Bunlar; akciğer kanseri, akciğer zarı kanseri, karın zarı kanseri, akciğer zarında kalınlaşma, kireçlenme ve bir de akciğerin kendisinde sertleşme yapabiliyor. Tabi solunduktan çabucak sonra belirtilerini vermez, 15-20 yıl geçmesi lazım. 1970’li yıllardan itibaren bu hususun kanserojen olduğu anlaşılınca kullanımı 2000’li yılların başında bu birçok ülkede yasaklandı. Bunun içinde Türkiye de var” dedi.
‘400 kanserli köy var’
Prof. Dr. Çöplü, bilhassa İç Anadolu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Ege Bölgesi’nin iç bölümlerinde asbeste bağlı kanser olaylarının sıklıkla görüldüğünü belirtip, “Sahil kesitlerinde ve Trakya’da bu türlü bir durum yok. Karadeniz ve Akdeniz Bölgesi’nde şu anki bilgilerimize nazaran bu türlü köyler yok. Türkiye’de yaklaşık olarak 400 tane kanserli köy var. Bununla ilgili olarak Hacettepe Üniversitesi’nin de başka üniversitelerin de çalışmaları var. Yaklaşık 100 bin kişinin bu asbest maruziyetinden etkilendiği kestirim ediliyor. Bu bahiste birinci araştırma bizim kurucu liderimiz Prof. Dr. İzzettin Barış ve Diyarbakır’dan Selahattin Akbaş tarafından yapıldı daha sonra öbür üniversiteler de bu araştırmalara devam ettiler. Yapılan araştırmalar sonucunda İç Anadolu’dan başlarsak Eskişehir, Kütahya, Ankara, Çankırı, Yozgat, Çorum, Sivas, Malatya, Diyarbakır ve Elazığ asbest maruziyetinin yoğunlukla görüldüğü illerimiz” diye konuştu.
‘100 hastanın 4’ünde bulduk’
Prof. Dr. Çöplü ayrıyeten Hacettepe’de ‘Çevresel Asbest Maruziyetine Bağlı Akciğer Zarı Bulguları’ bahisli öteki çalışma daha yaptıklarını belirterek, “2012-2016 yılları ortasında Hacettepe Üniversitesi Hastanesi’nde bilgisayarlı tomografi çekilen 30 bin hastayı araştırdık ve bunların yüzde 4’ünde asbest maruziyetini belirleyen ‘plevral’ kalınlaşma dediğimiz akciğer zarı kalınlaşması ve kireçlenmesi bulduk yani burada akciğer tomografisi çektiren her 100 hastanın 4’ünde asbest maruziyeti bulduk. Bu oldukça yüksek bir oran. Hacettepe’ye gelen hastalar Ankara ve civarından gelir. O nedenle bizim araştırmamız daha çok İç Anadolu’yu temsil eder. Türkiye çapında bu türlü bir araştırma yapılsa bunun daha düşük olacağını varsayım ediyoruz zira kıyılarda, Marmara Bölgesi’nde, Ege’nin kıyı kısımlarında bunun pek olmayacağını düşünüyoruz” dedi.
Ağaçlandırma önerisi
Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan kanserli köyler hakkında da bilgi veren Prof. Dr. Çöplü, “Buralardaki köylerin topraklarının yapı taşlarının incelenmesinde de ‘tiremolid asbest’ denilen bir asbest tipinin ön planda olduğu anlaşılıyor. Artık kentlerin nüfusu artıyor, köylerden göç oluyor. Artık köylerde yaşayan insanların nüfusu yüzde 10 civarında münasebetiyle bu köylerin yerleri değişebiliyor. Köy meskenlerinden asbeste maruz kalma ihtimali de azalmış oluyor ancak yeniden de bu asbest birikintileri açık alanda olduğu için rüzgarla ve atmosferik koşullarla uzaklara kadar taşınabiliyor. Bunun için de o bölgelerin ağaçlandırılması yararlı olabilir” diye konuştu.
