Türkiye’nin kredi borçlarını ödemesi, CDS priminin de gösterdiğine nazaran ödemesi mümkün değil kategorisindedir. Yani CDS primi ödemede gecikme sonundan ödeyememe kategorisine yükseldi.
Dünya Gazetesi’nden Hasan Ardıç’ın yazısına nazaran; Esasen risk priminin yüksek, bu derece yüksek olması durumunda, faizler derhal yükselerek kredi maliyetlerini de artırır. Bu durum iktisadın kuralları içinde doğal bir etkileşimdir.
Ancak;
CDS primi ve 5 yıllık CDS primi, üstte verdiğimiz sayısal mertebede seyir ediyorsa o vakit, artık faiz yüksekliği değil, öncelikle kredi bulunabilirliğinin ön planda olması gerekir, ki bu memleketler arası finansman kuruluşlarınca kabul edilebilirlik çizgisinden uzaktır.
CDS priminin bu derece yüksek bedellerde adeta yerleşmesi, olağan ki bir anda olmamıştır ve aslında harika hal dışında da bu türlü bir atak, zıplama olmaz.
Yani;
CDS primi bu seviyeye çıkarken iktisatta olanların neler olduğunu anımsamak ve sorun olan, yanlışları tek tek düzeltmek, iktisadın kuralları içinde hareket ederek düzeltmek gereklidir.
Yapılmazsa;
İşte o vakit maliyet, nitekim yüksek, hem de önemli yüksek olur…
Hem kredi faiz yüksekliğinin yarattığı borçlanma maliyeti, hem de bu durumun makro seviyede iktisada olan maliyeti…
Birçok neden var.
Öncelik sırasına bakılmaksızın bunları alt alta özetleyelim.
– İç ve bilhassa dış piyasalarda oluşan inanç kaybı.
Hep hatırlatıyorum, Shakespeare’in ünlü kelamı; İtimat derisi terk eden ruh üzeredir, kaybolduğunda geri gelmez. İktisatta ya da tüm hususlarda kolay kaybedilebilen inancın tekrar kazanımı çok vakit alır ve ağır bedellere dayanır.
– Yüksek enflasyon
TÜFE 123.8 (Esasen resmî olan TÜİK sayısal bedelleridir. Benim kullanım tercihim ENAG’ dan yanadır.)
– Enflasyon – Faiz – Kur üçgeni
Yüksek enflasyonla yaşayan ekonomilerde siyaset faiz oranlarının artırılması ve enflasyon oranının üzerinde belirlenmesi iktisaden gereklidir. Lakin ısrarla faizleri düşürerek enflasyonun düşeceğini beklemek maliyeti ağır olan bir kur belirlemesine neden olmaktadır.
– TL’nin öteki konvertibl para üniteleri karşısında kıymet kaybı
Bir taraftan ekonomiyi zayıflatırken, öteki taraftan lokal para ünitesinin satın alma gücünün düşmesi demektir. Bu durumda tüketiciler parayı yönetimli kullanma yolunu seçer ve daha az tüketirler.
– Stagnasyon, stagflasyon, slumpflasyon, taksflasyon ve öbür …flasyonlar
Dozajı giderek artan süreçlerde yaşanan …flasyonlar ekonomiyi ve iktisadın kredibilitesini düşürürken CDS Primleri süratle üstlere çıkar.
– Petrol başta olmak üzere emtia fiyatlarında (PMI) artışlar
Brent petrol 130 dolar mertebesine çıkmıştır ki bu seviye son 13 yılın tepesidir. Benzeri biçimde başka pahalı madenler, emtia fiyatları da…
– COVID-19 pandemisi
2019 yılından beri, farklı versiyonları da dahil olmak üzere pandeminin yayılarak devamı sonucunda tüm dünyadaki can kayıplarının yanı sıra oluşan ekonomik yapılar…
– Ukrayna-Rusya savaşı
Süregelen gerginliğin sıcak temasla savaşa dönüşmesinin küresel ekonomilere tesiri.
– … ve tüm bunlara Türkiye İktisadının kırılgan bir periyodunda daima birlikte olması
Herhangi bir sıralama yapmamış olsam da bu münasebetlerin başında; itimat ve liyakat ögeleri bir ortada gelmekte…
Güven azalması üzere bir tarif, tahminen bir derecelendirme sözü olabilir ancak ben, bunu bu türlü düşünmüyorum. İtimat; vardır ya da yoktur.
Bir taraftan anlık ve 5 yıllık CDS primleri, öteki taraftan da memleketler arası finansman kuruluşlarının Türkiye iktisadını değerlendirmeleri ve not düşürmeleri de dönüşümlü olarak CDS prim artışlarına ortam hazırlamaktadır.
Enflasyonla başlayan sürecin, hiperenflasyonla devamı, sonraki etaplarda sakinlik, yüksek enflasyon altında sakinlik, ekonomik büyümenin olmaması ve iktisatta küçülme ve vergilerde yüksek artışlarla, daima büyüyen cari açığın kapatılmasına çalışılması, TCMB rezervlerinin 55+ milyar dolar mertebesinde eksik olması, bir türlü tutulamayan bilhassa dolar kuru artışları (Doğrusu TL’nin ABD Doları karşısındaki bedel kayıpları) bu sarmalın dönüşümünü oluşturan temeller…
Yapılması gerekli temel işler;
Güven tesisine çalışmak,
Liyakat sahibi takımlarla ekonomiyi yönetmek,
Ekonomi idaresinde iktisadın kurallarını uygulamaktır.
Bunlar orta ve uzun vadeli teşebbüsler ve doğrular…
Daha kısa vadede;
CDS primlerinin müsaade verdiği ölçüde, IMF ve öbür milletlerarası finansman kuruluşları ile çalışmalara başlamak olabilir.
Zor, ağır şartları ve reçeteleri olan özellikle IMF ile kredilendirilmek esasen hükümetlerce birden fazla vakit tercih edilmese de nihayette son deva de olsa kullanılmaktadır.
Ama burada;
CDS primleri en değerli kriterdir.
İşte bu yüzden de CDS primi konusu bu derece değer taşımaktadır.
