Düzenlemesi 21 Aralık’ta yapılan bir mevduatımız olduğu malum. Bundan evvel mevduatlar yabancı para ya da TL cinsinden tutulabiliyordu. Bu tarihten itibaren Kur Muhafazası altında TL cinsinden de tutulabilmeye başladı. Buna kısaca KKM denildi. Yani Kur Muhafazalı Mevduat…
Bu bir vadeli mevduat çeşidiydi ve bu mevduata para yatıranlar, 3, 6 aylık ya da 1 yıllık seçeneklere sahipti. Düzenlemenin akabinde 3 aylık müddet yakında doluyor. Elbette sisteme birinci girenler içindeki 3 aylık mevduatların vadesi de… Bu şahıslar KKM’de kalmaya devam mı edecek yoksa KKM’den çıkmak mı isteyecek bunu vakit gösterecek.
Yani 20 Aralık’ta dolar kurunu 18 Lira’dan 11 Lira’ya kadar kısa müddette düşüren sihirli değnek yakın vakitte 3 ayını geride bırakmış olacak. Şimdi birinci günlerinde büyük risk taşıdığı söylenen KKM, Ukrayna’daki savaşla birlikte daha da riskli bir hale geldi. Herkesin aklında birebir soru var; ya döviz kurları üst gerçek başladığı harekete hızlanarak devam ederse?
TL’yi öngörmek çok güç
Döviz kurunda düzey verip vakit vermemek, vakit verip, düzeyden bahsetmemek kalitesiz bir tahlil olurdu. Hem düzey hem de vakit verene ise en azından kelam konusu para Türk Lirası ise rastlamak çok güç. Yani TL’yi öngörmek sık rastlanabilen bir meziyet değil. Siyasetiniz öngörülemezse, o siyasetin yönettiği yerli paranızın bedeli nasıl öngörülebilsin ki…
Ancak TL’nin geleceği öngörülemez olsa bile görünen bir şey var; iktisat idaresi yerli paranın pahasını korumak için epeyce fazla efor harcıyor. Bunun için 2020 Kasım ayında Merkez Bankası’nda Murat Uysal’ın misyondan alınmasına dek geçen müddette uygulanan art kapıdan döviz satışı formülünün kullanıldığına ait argümanlar çok güçlü. Bunun yanı sıra 17 Mart’ta gerçekleşecek olan Para Siyaseti Kurulu’nda Merkez Bankası’nın faiz artırımı yapacağına ait beklenti de yükselmiş durumda. Her ne kadar Bakan Nureddin Nebati’nin, 22 Ocak’ta ekonomistlerle gerçekleştirdiği toplantıda “Politika faizini önemsizleştirdik” dediği söylense de piyasada “ekonomi idaresi bu koşullar altında siyaset faizini artırır” beklentisi var.
TL’nin pahası hiç bu kadar değerli olmamıştı
Tedirginliğin gerisinde yatan neden bugün TL’nin pahasını muhafazasının eskisinden çok daha hayati ehemmiyette olması. Zira TL’nin pahasının sert biçimde düşmesi, aslında %55’e dayanmış enflasyonun daha da artması manasına geliyor. Buğday, yağ, pamuk, petrol üzere en temel emtiaların fiyatı dolar cinsinden de artarken, bir de TL’nin dolar cinsinden pahasının düşmesi bizdeki enflasyonu katmerli hale getirebilir.
Sadece bu değil, TL’nin kıymetinin düşmesi halinde bu sefer de Hazine’den ve Merkez Bankası’ndan KKM sahibi şahıslara milyarlarca liralık ödeme yapmak zorunda kalınacağı gerçeği herkesin tüylerini diken diken yapıyor. Malum, TL mevduata kur garantisi verildi. Yüksek mevduat sahibi küçük bir azınlığa, dolar kuru artarsa zararın devlet eliyle karşılanacağı söylendi. Bir yandan da bu durum devletin “Dolar kuru artmayacak” demesi üzere bir şeydi. Lakin işler pek parlak görünmüyor.
TL’de cari açık gerilimi artıyor
İşler pek parlak görünmüyor zira savaşla birlikte TL’yi zorlayan fevkalâde gelişmeler yaşanmaya başladı. Bir kez emtia fiyatları son derece sert biçimde arttı. Emtia fiyatlarının artmasıyla birlikte bu malların ithalatına eskisinden çok daha fazla para ödenmeye başladı.
İkinci bir gelişme daha yaşandı savaşla birlikte. Fiyatların global ölçekte artacağı beklentisiyle ithalatçılar, “yarın daha kıymetli alacağıma bugünden alayım” diyerek talebi öne çekti. Daha kolay bir tabirle mayısta, haziranda vereceği siparişi, şubatta martta vermeye başladı. Bu da piyasanın olağanın üzerinde ithalat yaptığı manasına geliyor.
Aynı anda hem satın aldığının eserlerin fiyatı artıyor, hem de eskisinden daha fazla eser alıyorsunuz. O halde masraflarınız fevkalâde biçimde artıyor. İşte bu gelişme, ülkenin yurtdışıyla olan ticari alakasının takip edildiği cari istikrarda gözleniyor. Son açıklanan bilgiler, cari açığın 7,11 milyar dolarla son 4 yılın rekorunu kırdığını gösteriyor. Üstelik bu data şimdi ocak ayına ilişkin. Savaşın tesirlerini gözleyeceğimiz mart ayı bilgilerini mayıs ayında göreceğiz.
Günde 230 milyon dolar cari açığa gidiyor
Bu tablodan anlaşılan şu; ülkeden mal ve hizmet ticareti faiz ve kar ödemeleri üzere cari süreçler nedeniyle ocak ayında günde ortalama 230 milyon dolar dışarı çıkmış. Bunun şubat ayında da mart ayında da hatta artarak devam ettiği söyleniyor. Bu türlü bir piyasada dolar ölçüsü daima azalırken, dolar kurunu tutan tek şey dolar talebinin de azalması olurdu. Lakin maalesef fiyatı artan emtialar vazgeçilecek üzere değil. Üretimin devamı için petrole gereksinimimiz var. Beslenebilmek için ayçiçeği yağına, buğdaya, mercimeğe, ısınabilmek için doğalgaza muhtaçlığımız var. Bunların satın alınabilmesi için döviz gerekiyor. Yani cari açık nedeniyle piyasadaki döviz ölçüsü azalıyor, buna karşılık mecburî mallarda ithalata bağımlı kılındığımız için ithalat için gereken döviz talebi artıyor. Bu da dolar kurunu üst istikametli baskılıyor.
Yılda 216 milyon dolar 2 milyon çiftçiye
Bir kur şoku yaşanır mı? Bu felaketin kehanetini bu yazıda bulmayalım. Lakin bu sefer bu türlü bir şoka en ölçülü tabirle “piyasanın dayanacak gücü kalmadı” demekle yetinelim. Piyasanın kalmadı da Hazine’nin kaldı mı? Düşünün ki günde 230 milyon dolarlık cari açık veriyorsunuz? Çiftçinin perişan vaziyette ve telaşlı. 2 milyon çiftçiye savaş nedeniyle artan maliyetler için ek bütçe çıkarıyorsunuz, böylesi kıymetli bir takviye için Hazine’den ayırdığınız ek bütçenin toplam büyüklüğü 3,2 milyar TL. Yani bugünkü kurla çiftçinize yalnızca 216 milyon dolar veriyorsunuz. Öbür bir hesapla bu yılki ek masraflara karşı çiftçi başına 100’er dolar dağıtıyorsunuz. Hepsi bu. Bunu da durup dururken yapmıyor, türlü veryansınlardan sonra sürece alıyorsunuz. Bunların hepsi KKM’nin Hazine üzerinde yarattığı gerilimden kaynaklanıyor. Hazine elbette KKM’yi ödeyemeyecek güçsüzlükte değil. Lakin iktidar KKM’nin garantisine ayrılacak kaynak iddia edilemez olduğu için çiftçiye gönül rahatlığıyla bütçe çıkaramıyor. Tam manasıyla bir sıkışma hali…
