Çanakkale Boğazı’nı korumak için inşa edilen kalelerin yanı sıra boğazın güvenliği için Avrupa ve Anadolu kıtalarına 16 tabya inşa edildi. Sultan Abdülmecid, Sultan Abdülaziz ve Sultan Abdülhamid periyotlarında inşa edilen Anadolu yakasındaki Orhaniye Tabyası, Karanlık Liman Tabyası, Topçamlar Tabyası, Çakaltepe Tabyası, Dardanos Tabyası, Hamidiye Tabyası, Çimenlik Tabyası, Mecidiye Tabyası ile Avrupa yakasındaki Tarihi Gelibolu Yarımadası’nda bulunan Ertuğrul Tabyası, Domuzdere Tabyası, Kayalık Zirve Tabyası, Yıldız Tabyası, Mecidiye Tabyası, Hamidiye Tabyası, Namazgah Tabyası ve Değirmen Burnu Tabyası ile boğazın güvenliği artırılmaya çalışıldı. Kalelerin yanı sıra inşa edilen bu tabyalar ile Mehmetçik, 107 yıl evvel dünyanın en güçlü donanmalarına geçit vermeyerek ‘Çanakkale Destanı’nı yazdı.
‘Tabyalar, savaşın yazgısını değiştirdi’
Tabyaların, sabit savaş tesisleri olarak bilhassa 19’uncu yüzyıl savaş tekniğine uygun yapıldığını söyleyen Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Mithat Atabay, “Bu tabyalar bilhassa değerli su yollarının bulunduğu yerlerde, doğu bölgelerinde ise kıymetli geçit yollarında ve kentlerde yapılmış olan tesislerdi. 1’inci Dünya Savaşı sırasında Çanakkale bölgesinde bulunan tabyalar savaşın mukadderatını değiştiren değerli ögeler oldu. Bu bölgedeki tabyalar aslında daha Çanakkale Savaşları başlamadan evvel 19’uncu yüzyılda Sultan Abdülmecid, Sultan Abdülaziz ve 2’nci Abdülhamid periyotlarında yapılmıştır. Çanakkale Boğazı’nın tahkimatı konusunda bu tabyalar boğazın girişinden başlamak üzere 3 kategoride yapılmıştı. Boğazın girişinde, boğazın orta kısmında ve birde merkezde olan tabyalar olarak karşımıza çıkar. Bu tabyalar karşılıklı olarak hem Anadolu tarafında hem de Rumeli tarafında yapılmıştır. Münasebetiyle boğazdan geçecek gemilerin ya da geçmeye teşebbüs edecek ögelerin her iki taraftan da çapraz ateşe maruz kalmasını sağlayacak olan özellikleri vardı” dedi.
‘Tabyalardan atılan toplar gemilere ağır hasar verdi’
Merkez tabyalarına uzun menzilli topların yerleştirildiğini kaydeden Dr. Atabay, şöyle konuştu:
“Bu toplar, şayet boğaza girecek gemiler olursa onları uzun menzille bertaraf etmeye yarayan ögeler olarak karşımıza çıkar. Çoklukla merkez tabyalarının savaş menzilleri 14 bin 800 metre uzunluğunda bulunuyordu ki bu epey yüksek uzaklıktır. Boğazın girişindeki tabyalarda ise menziller daha kısaydı. Boğaza yaklaşacak gemileri bertaraf etmek ve batırmak emelli olarak ağır bataryalar karşımıza çıkıyor. Çanakkale Savaşları’na baktığımız vakit birinci günden itibaren yani 19 Şubat 1915 tarihinden itibaren boğazın girişinde bulunan tabyalar, bilhassa açık denizden ateşe maruz kaldı. Bu bağlamda birinci etapta baktığımız vakit gerek Seddülbahir bölgesinde gerekse Kumkale bölgesindeki tabyalar vakit zaman hasarlara uğramasına karşın çabucak tamir edilerek yine savaşa hazır hale geliyordu. 18 Mart 1915’teki büyük taarruz sırasında ise boğaza giriş bölgesindeki tabyalar etkisiz hale getirilmiş olmasına karşın orta bölgesinde ve merkezdeki tabyalar büyük muvaffakiyetler elde ettiler. Bilhassa daha sonra ismi Hasan Mevsuf Tabyası olarak değişen Dardanos Tabyası, Rumeli Mecidiye Tabyası, Anadolu Hamidiye Tabyası ve Çimenlik Kalesi’ndeki Tabya savaşın öğlenden sonraki gidişatında değerli rol üstlendiler. Bilhassa Anadolu Hamidiye Tabyası, topçu birliklerinin de merkezi pozisyonunda bulunuyordu. Muhtaçlık olan yerlere teknik eleman buradan karşılanarak gönderilmiştir. O yüzden tabyalarda askerlerin yetiştirilmesi ve daima olarak talim yapması sağlanırken, tıpkı vakitte Çanakkale Savaşları’nda vurucu ögeleri olmuşlar. Tabyalardan atılan toplar gemilere ağır hasarlar verecek biçimde kendini gösterirken, mayınlara çarparak da onların infilak etmesini sağlamış ve 18 Mart Zaferi böylelikle kazanılmıştır.”
Çanakkale Savaşları tarihinde Rumeli Mecidiye Tabyası’nda vazife alan Seyit Onbaşı’nın, en çok bilinen isim olduğunu söyleyen Atabay, “Rumeli Mecidiyesi’nde bilhassa öğlenden sonraki savaş sırasında taşıdığı mermisiyle tarihimizdeki yerini almıştır. Oradaki top bataryasının vincinin arızalanması üzerine ağır olan bir mermiyi Seyit Onbaşı ve arkadaşları kaldırarak topa sürmüşlerdir hatta 1 kere değil 4 kere birebir topu kaldırarak ateş edilmesini sağlamış, anlatımlara bakıldığında vurduğu gemi savaş dışı kalmıştır. Bu çok değerlidir lakin Anadolu Hamidiye Tabyası’nda da Cideli Mehmet Çavuş var. İsmini çok fazla duymuyoruz lakin burada büyük bir kahramanlık göstermiş hatta kendisi burada şehit olmuştur. Tekrar Çanakkale Boğazı’nın girişinde bulunan bir öbür tabyada ise Trabzonlu Murtaza var. Büyük muvaffakiyetler göstermişler lakin isimleri Seyit Onbaşı kadar günümüze yansımamıştır” dedi.
