Rusya, Hollanda ve Almanya’ya yabancı mamul mallar konusunda bağımlı iken AB ülkeler de Rusya’ya ham petrol, doğal gaz ve katı fosil yakıt tedariğinde bağımlı. Avrupa ülkeleri yedek tedarikçi bulmakta zorlanabilir.
SWIFT nedir? SWIFT nasıl kullanılır?
SWIFT paranın sonlar ortasında sıkıntısız ve süratli bir formda transferini sağlayan global finans arteri. Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication sözlerinin kısaltmasından oluşuyor.
Türkçesi Dünya Bankalar Ortası Finansal Bağlantı Topluluğu olan SWIFT, bankaların süratli ve inançlı hudut ötesi ödemeler yapmak için kullandıkları ve memleketler arası ticaretin meselesiz bir formda akmasını sağlayan ana inançlı iletileşme sistemi. SWIFT, memleketler arası ticaretin finansmanı için temel düzenek haline gelmiştir. 2020’de SWIFT platformu üzerinden her gün yaklaşık 38 milyon süreç gönderilerek trilyonlarca dolar bedelinde süreç yapıldı.
Belçika merkezli SWIFT, dünya çapında finans kuruluşları ortasındaki süreçlerin inançlı ve standart bir halde gerçekleştirilmesine imkan sağlıyor. Halihazırda 200’den fazla ülke ile 11 binden fazla finans kurumunun bağlı olduğu SWIFT ile dünyadaki hudut ötesi ödemelerin büyük kısmı gerçekleştiriliyor.
SWIFT ne vakit kullanılmaya başlandı?
1973 yılında kurulan ve merkezi Belçika’da bulunan SWIFT, 200’den fazla ülkede 11.000 banka ve kurumu birbirine bağlıyor. Lakin SWIFT, klâsik bir banka değil. Ödemeler gönderildiğinde ve geldiğinde kullanıcıları bilgilendiren bir çeşit anlık iletileşme sistemi. Şirketler ve hükümetler ortasında trilyonlarca dolar el değiştirirken, günde 40 milyondan fazla bildiri gönderiyor.
SWIFT, tek bir kurumun kendi sistemini geliştirmesini ve inhisar olmasını istemeyen Amerikan ve Avrupa bankaları tarafından yaratıldı. SWIFT, hizmeti kullanan binlerce üye kurumun bir kooperatifi. Merkezi Belçika’da, ticaret uyuşmazlıklarında tarafsız kalır ve temel olarak hizmet olarak yönetilir.
Bu finans ağı şu anda 2.000’den fazla banka ve finans kuruluşunun ortak mülkiyetindedir ve ABD Federal Rezervi ile İngiltere Bankası da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki büyük merkez bankalarıyla ortaklaşa Belçika Ulusal Bankası tarafından denetlenmektedir.
2012’de İran SWIFT’ten çıkarılmıştı
Batılı ülkeler, geçmişte misal biçimde İran’ı SWIFT’ten çıkarmıştı. İran, kelam konusu sistemin dışında olduğu için petrol gelirlerini tahsilde, ticari ödemelerde zorluklar yaşamış, ülke iktisadında çeşitli badirelerle karşılaşmıştı. Ülke o devir nükleer programı üzerindeki yaptırımların bir kesimi olarak 2012 yılında SWIFT’den men edilmişti. Petrol ihracat gelirlerinin neredeyse yarısını ve dış ticaretinin %30’unu kaybetti. SWIFT ise yaptırımlar üzerinde hiçbir tesirinin olmadığını ve bunları uygulama kararının hükümetlere ilişkin olduğunu söylüyor.
Dünya Rusya’yı SWIFT’ten çıkarma konusunda neden bölündü?
Yaptırımların birinci basamağında Batı ülkeleri Rusya’yı SWIFT’ten çıkarmak konusunda 2’ye ayrılmıştı. BBC’nin tahliline nazaran bir görüşe nazaran Rusya’yı SWIFT’ten çıkarmak, başta Almanya olmak üzere Rusya’ya mal tedarik eden ve Rusya’dan satın alan şirketlere ziyan verir. Tahlilde şu yorumlar yapılıyordu:
“Rusya, Avrupa Birliği’nin ana petrol ve doğal gaz tedarikçisi ve alternatif arz bulmak kolay olmayacaktır. Halihazırda yükselen güç fiyatlarıyla birlikte, daha fazla kesinti, birçok hükümetin kaçınmak istediği bir şey. Rusya’nın borçlu olduğu şirketler, ödeme almak için alternatif yollar bulmak zorunda kalır.
Bazı görüşler ise milletlerarası bankacılık kaosu riskinin çok büyük olduğunu söylüyor.
Rusya’nın eski maliye bakanı Alexei Kudrin ise SWIFT’ten ayrılmanın Rusya iktisadını %5 küçültebileceğini öne sürdü.
Ancak bunun Rusya iktisadı üzerindeki kalıcı tesiri konusunda kuşkular var. Rus bankaları, ödemeleri kendi ödeme sistemine sahip Çin üzere yaptırım uygulamayan ülkeler üzerinden yönlendirebilir”
Guardian’ın haberine nazaran ise SWIFT yaptırımı istemeyen ülkelerin bir nedeni, Rus işletmeleri üzerindeki tesirin çok önemli olmama ihtimali olabilir. Haberde, “Büyük bir Rus bankasının lideri kısa mühlet evvel ödemeler için telefonlar, iletileşme uygulamaları yahut e-posta üzere öbür kanalları kullanabileceğini söyledi. Rus bankaları, SWIFT’e rakip olmak için kendi ödeme sistemini kuran Çin üzere yaptırım uygulamayan ülkeler aracılığıyla da ödemeleri yönlendirebilir. Rusya’nın SWIFT’i kullanma yasağı, Çin’in rakibi Cips sisteminin kullanımını hızlandırabilir. Ayrıyeten ABD dolarının global rezerv para ünitesi statüsüne ziyan verebileceği ve kripto para üniteleri üzere alternatiflerin kullanımını hızlandırabileceği korkusu da var” tabirleri var.
SWIFT yasağı global piyasaları tesirler mi?
Rusya, bilhassa Hollanda ve Almanya’dan yabancı mamul malların büyük bir alıcısı. Rusya, ham petrol, doğal gaz ve katı fosil yakıtların ana AB tedarikçisi ve Avrupa ülkeleri yedek tedarikçi bulmakta zorlanabilir.
SWIFT’ten çıkarmanın Rusya’ya tesiri ne olur?
Peki, SWIFT’ten çıkarmak Rusya’yı nasıl tesirler? Bu hususta dış basındaki birinci yorumlar ve birinci tahliller şöyle:
USA Today’in tahlilinde, “Rusya’yı SWIFT’ten men etmek ülke iktisadına çabucak ziyan verir ve uzun vadede Rusya’yı bir dizi milletlerarası finansal süreçten uzaklaştırır. Buna, Rusya’nın gelirinin %40’ından fazlasını oluşturan petrol ve gaz üretiminden elde edilen memleketler arası karlar da dahildir. İran, nükleer programı üzerindeki yaptırımların bir kesimi olarak 2012’de SWIFT’e erişimini kaybetti, lakin ülkedeki bankaların birden fazla 2016’da sisteme tekrar bağlandı. Petrol ihracat gelirlerinin neredeyse yarısını ve dış ticaretinin %30’unu kaybetti” denildi.
‘SWIFT bankalar için Twitter gibi’
CBC’in tahlili ise şöyle:
“Massachusetts’teki Harvard Üniversitesi’ndeki Davis Rusya ve Avrasya Araştırmaları Merkezi’nin yönetici yöneticisi Alexandra Vacroux, SWIFT’in parayı hareket ettirmeyen, lakin paranın nereye gittiği hakkında bilgi sağlayan bir “bankalar için toplumsal ağ” üzere olduğunu söyledi. Vacroux, “Gerçekten bir toplumsal iletileşme sistemi üzere ve bankalar için Twitter gibi” dedi.
Manchester Üniversitesi’nde finansal teknoloji ve bilgi sistemleri profesörü ve lideri Markos Zachariadis, “SWIFT’i finansal hizmetler bölümünün bel kemiği olarak düşünebilirsiniz” diyor ve ekliyor:
“Dünya çapında taşınan paranın hacmi ve kıymeti açısından finansal hizmetlerde sahip olduğumuz en tesirli altyapıdır.”
Rusya Ulusal SWIFT Derneği’ne nazaran, ülkedeki yaklaşık 300 önde gelen banka ve kuruluş SWIFT kullanıcısıdır, Rus kredi kuruluşlarının yarısından fazlası SWIFT’de temsil edilmektedir ve Rusya, platformun kullanıcı sayısına nazaran ikinci sırada yer almaktadır. (İlk sırada ABD var)
Rus bankalarının SWIFT’den çıkarılması, ülkenin dünyadaki finansal piyasalara erişimini kısıtlayacaktır. Profesör Zachariadis, neredeyse bir ülkeyi internetten kesmek üzere olacağını söyledi: “Çevrimiçi faaliyet gösteren tüm bu tertipleri hayal edin. Ve bu altyapıya ansızın sıfır erişim…
Helsinki merkezli milletlerarası yaptırımlar uzmanı Maria Shagina, geçen yıl Carnegie Moskova Merkezi için yazdığı bir makalede, Rusya’nın SWIFT’den men edilmesinin tesirinin, 2012’de sisteme erişimi reddedilen İran için olduğu kadar yıkıcı olabileceğini yazmıştı:
“Rusya, ABD doları cinsinden hidrokarbon ihracatı nedeniyle SWIFT’e büyük ölçüde bağımlı. Kesinti, tüm milletlerarası süreçleri sona erdirecek, döviz oynaklığını tetikleyecek ve büyük sermaye çıkışlarına neden olacak”
Vacroux, Rusya’nın federal bütçesinin petrol ve gaz üzere hammaddelerin ihracatından elde edilen vergilere çok bağımlı olması nedeniyle, satışların yapılmasını ve akabinde ülke bütçesi için gereken parayı elde edilmesini zorlaştıracağını söyledi.
