Rusya-Ukrayna savaşı global tica- Kordor’un kıymetin artırdığı belirtiliyor. Rusya Ukrayna savaşında tüm istikrarları değiştirirken, lojistik rotaları da tekrar şekilleniyor. Çin-Avrupa çizgisinde kıymetli geçiş ülkeleri olan Ukrayna ve Rusya’nın, savaş nedeniyle riskli hale gelmesi, alternatif güzergahlara talebi artırdı. Bu durum, Türkiye’nin de dahil olduğu Orta Koridor’un değeri artırdı.
Dünya Gazetesi’nden Aysel Yücel’in haberine nazaran; Fakat Türkiye için kıymetli fırsatlar yaratan bu gelişmenin önünde altyapı eksikliğinden kaynaklanan kimi maniler var. Bölüm yetkilileri, fırsatı kaçırmamak için mevcut güzergahtaki problemlerin acilen çözülmesi gerektiğini vurguluyor.
Asya ile Avrupa ortasında ticaret ve ulaşım üç ana koridordan gerçekleştiriliyor. Rusya’nın içinde bulunduğu “Kuzey Koridoru”, İran üzerinden geçen “Güney Koridoru” ve Türkiye’nin de dâhil olduğu “Orta Koridor”. Lakin Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle Kuzey koridorunda yaşanan güvenlik sıkıntıları nedeniyle hem Çin’de hem de AB’de alternatif güzergah arayışı başladı. Milletlerarası Nakliyecilik ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği’nin (UTİKAD) Lideri Ayşem Ulusoy, bu durumun Türkiye’den Kafkaslar’a, oradan da Hazar Denizi’ni aşarak Türkmenistan ile Kazakistan’ı da içine alan Orta Asya ve Çin’e ulaşan Orta Koridor’u daha da kıymetli hale getirdiğine dikkat çekti. Bilhassa Türkmenistan, Kazakistan ve Azerbaycan limanlarında lojistik merkezler ve hür ticaret alanları kurulmasının, Trans-Hazar işbirliğinin gelişmesine ve derinleşmesine katkı sağlayacağı öngörülüyor.
Rusya’ya çok sayıda yaptırımın ve ambargonun uygulanmasının, Asya’dan Avrupa’ya uzanan tüm ulaşım rotalarının riskini artıracağını söz eden Ulusoy, Orta Koridor üzerinden yapılan ulaşımın kıymetinin, çok taraflı iş birliklerine dayalı olarak artırılabileceğini vurguladı.
Orta Koridor’un paydaşları olan Azerbaycan ve Türkiye’nin buna hazır olması gerektiğinin altını çizen Ulusoy, “Türkiye, Orta Koridor ile ilgili var olan teknik sıkıntıları gidermeleri için öbür ülkelere yardımcı olmalı ve bunu teşvik etmeli. Gümrük sistemlerimizi ve vergilerini birbirine uyumlu hale getirmeli, Orta Koridor’un işlerliğini daha da artırmalıyız” diye konuştu.
Özellikle AB’ye yönelik taşımalarda hudut kapılarında yaşanan kapasite ve bürokratik meselelerin aşılması isteniyor.
HUB olma fırsatı artıyor
“Transit gelirleri artacak, yerli üretim teşvik edilecek, gümrük sistemlerimizin global entegrasyonu da tamamlanırsa ihracat maliyetlerimiz azalacak” diyen Ulusoy, başta Türkiye ve Azerbaycan olmak üzere Orta Koridor rotasındaki ülkelerin stratejik değerinin artacağını söyledi. Ulusoy, “Bunun sonucunda lojistik bölümü olarak uzun yıllardır hedeflediğimiz transit nakliyecilikte memleketler arası HUB olma ihtimalimiz güçlenecek” dedi.
Savaş, Asya-Avrupa ticaret rotalarını güneye kaydırabilir
Çin başta olmak üzere Asya ülkelerinde ticaret yapan şirketlere danışmanlık hizmetleri veren Dezan Shira & Associates tarafından yayınlanan China Briefing’de yer alan bir tahlile nazaran, savaş, Çin-Avrupa demiryolu nakliyatında aksamalara neden oluyor. Tedarik zincirinde, Rusya ve Belarus’a uygulanan yaptırımlardan kaçınmak için ‘İpek Yolu’nun Hazar Denizi üzerinden Türkiye’ye ve Avrupa’ya uzayan kanadının ehemmiyet kazandığı değerlendirmesi yapılıyor. Lakin bu rota ek liman yüklemeleri gerektiriyor. Kazakistan’ın Hazar Denizi kıyısındaki Aktau Limanı’ndan gemilerle çıkıp, Azerbaycan’ın Bakü limanına geliyor, sonrasında Türkiye demiryolu çizgileri ve Karadeniz üzerinden geçerek Bulgaristan ve Romanya limanlarına giriş gerektiriyor. Çin ve AB, şu anda Türkiye ve AB ortasındaki demiryolu ilişkilerini geliştirme üzerinde çalışıyor. Tahlile nazaran bu, AB’nin Çin’in Yol ve Jenerasyon projesini bir rakip olarak görmesindense Pekin’le işbirliği yaptığının bir işareti olarak bedellendiriliyor.
Şirketler, alternatif rotaları araştırıyor
ABD merkezli MarshMcLennan da geçtiğimiz günlerde yayınladığı tahlilinde Asya-Avrupa kara ticareti rotalarında faaliyet gösteren şirketlerin, Rusya ve Belarus’a uygulanan yaptırımlar nedeniyle alternatif rotaları araştırdığı belirtiliyor. 2021 yılında Çin ile Avrupa ortasında ayda 1.200’den fazla demiryolu nakliyeciliği seferi gerçekleştirildiği belirtilen tahlilde, yaklaşık 1,5 milyon TEU kapasitelik konteyner taşınan bu rotaların büyük bir kısmının Rusya, Belarus ve Ukrayna üzerinden geçtiğine dikkat çekiliyor. Konteyner dalında zati darboğazın devam ettiği, liman sıkışıklıklarının sürdüğü, gecikmelerin yaşandığı ve navlunun rekor seviyelerde seyrettiği bir devirde Çin-Avrupa kara ve demiryolu taşımalarının etkilenmesinin global tedarik zincirlerini daha da sıkıştırabileceğine vurgu yapılıyor. Ayrıyeten şirketlerin just-in-time üretimden just-in-case üretime geçmeleri de tahlilin genel trend öngörülerinden biri.
Orta Koridor nedir?
Türkiye’den başlayarak Kafk aslar bölgesine, buradan da Hazar Denizi’ni aşarak Türkmenistan ve Kazakistan’ı takiben Orta Asya ve ÇHC’ye ulaşan Hazar Geçişli Doğu-Batı Orta Koridor (Orta Koridor), tarihi İpek Yolu’nun canlandırılması projesinin en kıymetli bileşenlerinden birini oluşturuyor. Orta Koridor Türkiye’den başlayarak, demiryolu ve karayolu kontaklarıyla; sırasıyla Gürcistan, Azerbaycan ve Hazar Denizine, buradan da (Hazar geçişi kullanılarak) Türkmenistan-Özbekistan-Kırgızistan yahut Kazakistan güzergâhını takip ederek ÇHC’ye uzanıyor. Bu çerçevede, Bakü/Alat (Azerbaycan), Aktau/Kuryk (Kazakistan) ve Türkmenbaşı (Türkmenistan) limanları Hazar geçişindeki kombine nakliyat için kullanılıyor. Bir yıl içinde Çin’den Avrupa’ya giden 10 milyon konteynırın %96’sı denizyoluyla, lakin %4’ü Kuzey Koridoru olarak isimlendirilen Trans-Sibirya Demiryolu çizgisi üzerinden sevk edildi. Orta Koridor, Avrupa ile Asya ortasında bir ticaret yolu olarak Kuzey Koridoru’na oranla değerli avantajlara sahip. Orta Koridor’un Kuzey Koridoru’na nazaran avantajları şöyle: Daha süratli ve daha ekonomik, 2.000 km daha kısa, iklim şartları bakımından da daha elverişli, deniz yoluna nazaran ulaşım müddetini üçte bir oranında (15 gün) kısaltıyor. Orta Koridor ayrıyeten, Türkiye liman irtibatları sayesinde Asya’daki yük trafiğinin Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Akdeniz bölgesine ulaşması için de kıymetli fırsatlar sunuyor. Orta Koridor rotasının aktif kullanılmasının, hala yıllık 600 milyar ABD Doları meblağında olan Avrupa-Çin ticaret trafiğinden Orta Asya ülkelerine yeni fırsatlar sunacağı belirtiliyor. Bilhassa Türkmenistan, Kazakistan ve Azerbaycan limanlarında lojistik merkezler ve hür ticaret alanlarının kurulmasının, Trans Hazar işbirliğinin gelişmesine ve derinleşmesine katkı sağlayacağı kaydediliyor.
Fitch: THY kısa vadede yarar sağlayabilir
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, Avrupa’daki hava yolu şirketlerinin Batı ülkeleri ile Rusya ortasında karşılıklı uygulanan yaptırımlardan olumsuz istikamette etkilendiğini bildirildi. Fitch’ten yapılan açıklamada şöyle denildi: “Avrupa’daki hava yolu şirketlerinin karlılıklarının azalabileceği, gelişmelerin Türk Havayolları üzere güney rotaları olan havayollarına kısa vadede yarar sağlayacağı” vurgulandı. Açıklamada şöyle denildi: “Türkiye’nin taşıyıcıları, bilhassa çatışma sırasında kapasitesini artıran Türk Hava Yolları, kısa vadede ülkenin Rusya’yı öteki noktalara bağlayan merkez pozisyonundan faydalanabilir. Asya’dan gelen genel talep şimdi manalı olmasa da Rusya üzerinden uçuşların durması durumunda, Türk Hava Yolları ve Etihad üzere Asya’ya daha çok güney rotaları olan hava yolları kısa vadede yarar sağlayabilir.”
Rusya’nın artan talebi lojistik meselelerini derinleştirdi
Rusya-Ukrayna savaşı sürerken bölgeye yönelik taşımalarda kasvetler büyüyor. Yabancı markaların ülkeden çekilmesi ile Rusya’da Türk eserlerine olan talep artıyor. Rusya’da mağazaları bulunan birtakım markaların satışları son bir haftada iki kata yakın arttı. Bu da Türkiye’den sevkiyat gereksinimini artırdı. Başka yandan, Rusya Başbakan Yardımcısı Viktoriya Abramçenko da evvelki gün yaptığı açıklamada Türkiye dahil yabancı ülkelerden de çeşitli eserlerin ithalatını artırdıklarını söylemişti. Fakat Rusya ile Türkiye ortasında artan ticaret, lojistik tarafında yaşanan ıstırapları da derinleştirdi. Mevcut risklerin yanı sıra artan sigorta maliyetleri nedeniyle birçok armatörün Rusya limanlarına gitmek istememesi de karayolu taşımalarına talebi artırdı. Lakin, karayolunun kapasitesi, artan talebi karşılayamıyor. Rusya Türk nakliyeciye yıllık yaklaşık 9 bin adet ikili geçiş dokümanı veriyor. Lakin savaş öncesi bile yetersiz kalan bu geçiş dokümanı adedinin, artan talebi karşılaması imkansız olarak görülüyor. Bu nedenle Rus hükümeti tarafından Türk nakliyeciye verilen geçiş dokümanı adetinin artırılması, hatta tam özgürleşmenin sağlanması isteniyor. Bunun için Türk makamlarının Putin’e baskı yapması daveti yapılıyor. Öbür yandan, Ukrayna çizgisi kapandığı için nakliyecinin Gürcistan- Rusya çizgisine yönelmesi, bu güzergahı da kullanılamaz hale getirmişti. Hudutta TIR kuyrukları giderek daha da uzarken, teslimat mühletleri de 25 güne yakın arttı. Navlundaki yükseliş de sürüyor. Lojistikçiler, alternatif güzergahlardaki pürüzlerin kaldırılması için süratli tahlil bekliyor. Hemen Ro-Ro sınırlarının devreye girmesi, hem Rusya ile hem de Romanya’nın Köstence çizgisi ile direkt Ro-Ro çizgisi kurulması isteniyor.
Çin devlet medyası: Acil durum planları yapılıyor
Çin devlet medyası Küresel Times ise, 9 Mart tarihli haberinde (SWIFT yaptırımları şimdi başlamamıştı) Ukrayna’nın Çin-Avrupa demiryolu rotalarının yalnızca yüzde 2’sini kapladığı ve öbür rotalarda bir aksama yaşanmadığı, lakin yaptırımlar nedeniyle acil durum planları da yapıldığı belirtiliyor.
Çin-Avrupa Demiryolu Ekspres Nakliyat Uyum Komitesi Lideri Feng Xuvin, “Eğer Batı’nın yaptırımları genişlemeye devam ederse, Çin ve Rusya ortasındaki demiryolu muahedeleri ve ödeme sistemi riske girer” diyor ve Rusya ve Çin’in direkt ödeme yapabilecekleri bir sistemin değerlendirilmesini öneriyor.
