Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) datalarına nazaran 2022 Ocak sonu prestijiyle, yepyeni vadesine bakılmaksızın vadesine 1 yıl yahut daha az kalmış dış borç verisi kullanılarak hesaplanan kalan vadeye nazaran kısa vadeli dış borç stoku, 173,7 milyar dolar oldu.
Böylelikle TCMB’nin datalarda yaptığı revizyonu tüm data setine uygulandığında kısa vadeli dış borç stokunun rekora çıktığı görüldü.
Söz konusu stokun 17,4 milyar dolarlık kısmı, Türkiye’de yerleşik bankaların ve özel kesimin yurt dışı şubeleri ile iştiraklere olan borçlarından oluştu. Borçlu bazında değerlendirildiğinde, toplam stok içinde kamu dalının yüzde 19,8, Merkez Bankası’nın yüzde 15,6, özel kesimin ise yüzde 64,6 oranında hisseye sahip olduğu gözlendi.
Veri setinde hangi revizyonlar yapılmıştı?
Merkez Bankası’nın açıklamasına nazaran, kısa vadeli dış borç İstatistikleri, ticari krediler altında yer alan “İthalat Borçları” verisinin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından direkt raporlama yoluyla derlenmesi, milletlerarası metodolojiye ahenk çerçevesinde menkul değerlerin sahiplik tarifinde yasal sahiplikten ekonomik sahiplik temeline geçilmesi, yurt dışı yerleşiklerin mevduatlarında vade ayrımının yapılarak uzun vadeli mevduatların kısa vadeli dış borç kapsamından çıkarılması nedenleriyle revize edildi.
TCMB uzmanları bankanın blog sayfasında kelam konusu rezervlere neden muhtaçlık duyulduğunu ve bu revizenin ne manaya geldiğini de açıkladı.
Dış borç istatistiklerini etkileyen en kapsamlı revizyonun vadeli dış ticaret kaynaklı ihracat alacakları ve ithalat borçlarının firmalardan direkt raporlama prosedürü ile derlenmesi olduğu belirtildi.
Eski uygulama ticari kredilerin kullanımları için TÜİK tarafından yayımlanan ödeme formlarına nazaran ihracat ve ithalat bilgileri ile bankalardan raporlanan vadeli dış ticaret süreçlerini temel alıyordu. Geri ödemeleri ise ortalama vade varsayımı ile borç istatistiklerine yansıtıyordu.
Uzmanlar Türkiye’nin ithalatında yapısal bir değişiklik olmamasına karşın son yıllarda bu sistemle hesaplanan ithalat borçlarında dikkat cazibeli bir artış gözlendiğini belirtirken bu duruma, firmaların gümrük beyannamelerinde peşin ithalat süreçlerinin bir kısmını mal mukabili olarak bildirmeleri, bankaların da firmaların vadeli ithalatlarına ait geri ödemelerini takip etmeleri uygulamada sıkıntı olduğu için eksik raporlama yapmalarının yol açmış olabileceğine dikkat çekti.
Revizyonla ihracat alacakları arttı, ithalat borçları azaldı
Blog sayfasında yer alan değerlendirmeye nazaran ticari kredi datalarında kelam konusu tutarsızlıkların düzeltilmesi maksadıyla 2020 yılında TCMB-TÜİK iş birliğinde, birçok ülkede yaygın olarak kullanılan direkt raporlama tekniği ile firma düzeyinde data derlenmesine yönelik bir çalışma başlatıldı.
Çalışma ile çeyreklik devirler prestijiyle toplam vadeli ithalatın ve ihracatın en az yüzde 80’ini temsil eden firmalardan yurt dışı ticari alacak ve borçlarını ayrıntılı formda raporlamaları talep edildi.
Buna nazaran 2021 birinci çeyreğinde araştırma 8 bin 971 firmaya uygulandı ve yüzde 99’a yakın karşılıklılık oranı ile 8 bin 869 firmadan data derlendi. 2021 2., 3. ve 4. çeyrek periyodu çalışmalarında da bu firma çerçevesinin kullanılması öngörülüyor. 2021 birinci çeyrek örneklemi toplam ihracatın yüzde 81’ini, ithalatın ise yüzde 86’sını temsil ediyor.
