Bir vakitler yüzde 47 alan AKP halkın gözünden nasıl düştü? Saymaya tabir özgürlüğü, İstanbul Mukavelesi, Twitter gözaltıları diye başlamak isterdim lakin asıl nedenin bunlar olmadığını biliyoruz. Asıl neden eski Cumhurbaşkanı ve Başbakan Süleyman Demirel’in bir kelamında: Boş tencerenin yıkamayacağı iktidar yoktur. Enflasyon, işsizlik, yoksulluk. AKP’nin yüzde 30’a düşmesinin nedeni işte bu.
Enflasyonda daha tepeyi görmedik. TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyon önümüzdeki aylarda yüzde 60’ın, hatta kimi varsayımlara nazaran yüzde 70’in üzerine çıkacak. Ondan sonra düşecek mi? Savaş olmasa bunu konuşabilirdik ancak Rus ordusunun Ukrayna’ya girmesiyle petrol 130 doları gördü. Buğday başta olmak üzere bütün besin emtiasında, gübrede, alüminyumda savaş nedeniyle yüzde 100’a varan, hatta geçen artışlar yaşandı, yaşanıyor. Dünyanın üzerine bir enflasyon şoku geliyor. Bu şoktan en çok biz etkileneceğiz. Zira TL’nin pahasındaki düşüş nedeniyle (Yılbaşından bu yana yüzde 10’dan fazla paha yitirdi) emtia fiyatlarındaki artışları katmerli hissediyoruz.
Üstelik halk geçen periyodun enflasyonunu hâlâ tam manasıyla hissetmedi. Resmi enflasyon şu anda yüzde 55. Pekala kiralara yüzde 55 artırım mı yapılıyor? Hayır yüzde 26 artırım yapılıyor. Zira kira artırımında TÜİK’in manşet enflasyonu değil son 12 ayın enflasyon ortalaması temel alınıyor. Son açıklanan dataya nazaran 12 aylık enflasyon ortalaması yüzde 25.98.
2018’den evvel kira artırımında tüketici fiyat endeksi (TÜFE) değil üretici fiyat endeksi (ÜFE) dikkate alınıyordu. Orada da on iki aylık ortalamanın mı, yoksa manşet bilginin mi dikkate alınacağı konusunda baş karışıklığı vardı. Sonunda Yargıtay’ın kararıyla ÜFE’de 12 aylık ortalama geçerli kabul edilmişti. Şayet o kural hâlâ geçerli olsa kiralara bu ay yüzde 57 artırım yapılacaktı.
2018 yılındaki kur krizinde enflasyon patlayınca iktidar kira artırımında üretici fiyatlarından (ÜFE) tüketici fiyatlarına (TÜFE) geçti. O yıl açıklanan Yeni İktisat Programı’na “Kira artış oranına dair üst hudut, döviz kuru ve emtia fiyatlarındaki gelişmelere hassaslığı yüksek olan üretici fiyatları yerine tüketici fiyatlarına nazaran belirlenecektir” hususu konuldu. ÜFE’de olduğu üzere TÜFE’de de manşet bilgi değil ortalama enflasyon dikkate alınmaya başladı. Böylelikle iktidar halkın gerçek gelirindeki erimeyi bir ölçü frenleyebildi.
2018’deki kur krizini 2020 yazı ve geçen sonbahardaki kur krizleri izledi. Resmi tüketici enflasyonu yüzde 54.44’e çıktı. Biraz evvel söylediğim üzere önümüzdeki aylarda yüzde 60’ı, hatta 70’i aşacak. Kira artırımında manşet enflasyon değil 12 aylık ortalama dikkate alındığı için halk yükselişi şimdi hissetmedi. Fakat 12 aylık ortalama enflasyon da önümüzdeki aylarda kaçınılmaz formda yükselecek. Zira vakit ilerledikçe düşük enflasyonlu aylar hesaptan çıkacak yüksek enflasyonlular girecek. Hele aylık bazda yüzde 10’un üzerinde artışlar yaşanan geçen Aralık ve Ocak ayının enflasyonları da hesaba dahil olduğunda kira artırımı oranlarında çok sert yükselişler yaşanacak. (Aylık enflasyon Aralık’ta yüzde 13.5, Ocak’ta yüzde 11.1’di.)
Halkın üzerindeki enflasyon baskısına seçime çeyrek kala bir de kiralar eklenecek. AKP’nin anketlerde şu anda yüzde 30’un eşiğinde görünen oylarının aşağı gerçek kırılmasının başlangıcı o tarih olabilir.
AKP kira artırımının hesaplanma biçimini yine değiştirip 12 aylık TÜFe ortalaması yerine daha düşük bir enflasyon ölçütünü geçerli kılar mı? Mal sahiplerini kızdırması yüksek mümkünlük lakin çaresiz bu yola gidebilir.
Tabii üstteki hesap eski kiracılar için geçerli. Yeni kiraya çıkacaklar için kira enflasyonu resmi enflasyonun altında değil üzerinde. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (BETAM) Sahibinden.com bilgilerinden hareketle hazırladığı rapora nazaran Şubat’ta kiralar İstanbul’da yüzde 112.3, Ankara’da yüzde 106,7, İzmir’de ise yüzde 74 arttı! Türkiye genelinde ise yıllık kira artışı yüzde 84.2 oldu.
Enflasyon şokunda turpun büyüğü heybede.
