Son yıllarda global iklim değişikliğinin tesirleriyle görülen ani lokal ve şiddetli yağışların, can ve mal kayıplarıyla sonuçlanan sel ve heyelanlara yol açtığı Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, son haftalarda mevsim normallerinin altında ağır kar ve yağmur yağışları görüldü. Bilhassa mart ayında ağır kar düşen bölgede, Trabzon, Ordu, Samsun ve Rize’de pek çok noktada kaya düşmesine de neden heyelanlarda artış yaşandı. Bölge vilayetlerinde kar yağışının ani erimesi kaynaklı, toprağın yumuşamasıyla oluşan heyelanda, can kaybı yaşanmazken, tarım yerleri ile istinat duvarları yıkılan kent merkezlerinde yamaca yakın site ve binalarda da hasar oluştu. Bölgenin güçlü coğrafyasındaki tarım topraklarına esaslı ağaçlar dikilmesinin yanı sıra riskli istinat duvarlarının gözden geçirilip, güçlendirilmesini öneren uzmanlar da, muhtemel sel ve heyelanlar için gelecek 5 ayın kritik olduğuna dikkati çekti.
Sel ve heyelanda son derece kritik aylar
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) eski öğretim üyesi, Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, yağışların bölgedeki heyelanları tetikleyeceğini belirterek, “Önümüzdeki 5 ay sel ve heyelan açısından son derece kritik aylardır. Bilindiği üzere seller, heyelanlar 2 doğal olay fakat biz bu doğal olayları doğal afete dönüştürüyoruz. Nisan, mayıs aylarında havaların da ısınmasıyla birlikte dağların tepesinde ve yamaçlarında biriken karlar sıcaklık nedeniyle eriyor ve derelerin debisini arttırıyor. Buna da yağmur eşlik ederse derelerin debisi haliyle daha fazla artacak ve beklenen seller yaşanacak. Natürel bu seller tıpkı vakitte çok yağış ile birlikte bölgedeki heyelanları da tetikleyecek. Münasebetiyle Nisan, Mayıs aylarını bahar sel ve heyelanları periyodu, diye isimlendirilebiliriz. Haziran, temmuz aylarına geldiğimiz vakit olay daha farklı bir biçime dönüşüyor. Atmosferin ısınması ve Karadeniz’in ısınması ile nemli hava yükseliyor ve dağların kuzey yamaçlarında yani denize bakan yamaçlarında ani yağmur biçiminde dökülüyor. Bu da sellere ve bununla bir arada heyelanlara sebebiyet veriyor” dedi.
‘Sel ve heyelanlarda artış olacak’
Özellikle nisan, mayıs aylarında karların erimesinin son derece tesirli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Bektaş, şöyle devam etti:
“Yaşadığımız olaylar yasa ve yönetmelikle çözülmüyor. Kıymetli olan yasa ve yönetmeliklere uygulayabilmek. Halkın bilinçlenmesi lazım. Sel riski dediğimiz; selde olabilecek olan can ve mal kaybının artmasıdır. Son yüzyıla bakın. 100 yıl evvel bir dere yatağında, sel riski azdı. Zira yüzyıl evvel o dere yatağında birkaç insan yaşıyordu. Ancak bugün o dere yatağında yüzlerce insan yaşıyor, yüzlerce konut var. Hasebiyle olabilecek tıpkı sel, birebir tehlike çok daha fazla can ve mal kaybına sebebiyet verecek. Sonuç prestijiyle derelerin idaresini çok âlâ dizayn etmemiz lazım. Mevsim değişiyor. Mevsime bağlı olarak havaların ısınması yeni doğal olaylara yani heyelan ve sel devrine girdiğimizi gösteriyor. Bilhassa nisan, mayıs aylarında karların erimesi son derece tesirli. Buna yaz yağmurları da tesir ederse sel ve heyelanlarda artış olacak. Temmuz ağustos aylarında ise yeniden mevsim değişimine bağlı olarak farklı bir formda yeni sel ve heyelanlar yaşamamız mümkün olacak.”
Taşkın riski minimize ediliyor
Öte yandan Doğu Karadeniz’in kuvvetli coğrafya ve iklim kaidelerinde makineli çalışmalarla mümkün taşkınlara karşı önlemlerini sıklaştıran Devlet Su İşleri (DSİ) grupları, bölgede kurum ve ıslah projelerine de yük veriyor.
