Görüntüler dehşetli. Rusya’nın amacı olmuşlar ortasında çok sayıda Ukraynalı sivilin olmasının dayanılır tarafı yok. Savaşın bir cinnet hali olduğunu özel bir aracın üzerinden hem de içinde şoförü varken geçen o tanka bakarak bile anlamak mümkün.
Aması yok bunun. Savaşa karşı çıkmak bir insanlık vazifesidir. Bu savaşa yol açanların aslında ABD/NATO/ Batı olduğunu söylemek, klasik tabirle bir “durum tespitidir”, savaşı haklı çıkarma çabası değil. Zira artık tenkitlerin merkezinde olan Rusya’dan evvel bu felakete yol açanların hangi ülkeler/güçler olduğunu da bilmek, anlatmak zorundayız. Bunlar savaşa haklı münasebetler uydurmak niyetiyle yapılmıyor elbette. “Rusya yaptı ama” diye başlamanın sevimsiz bir yanı var, bu türlü görülmesi de çok doğal. Kendi adıma, münasebetleri ne kadar haklı olursa olsun Ukrayna’ya bu çullanmayı desteklemiyorum. Bu türlü düşünmemde değerli birkaç münasebetim var. Ayrıyeten Rusya’nın sorunu diğer türlü çözeceğine de inanıyorum. Anlatacağım.
Putin’in yanlış adresi
Şuradan başlayalım; Vladimir Putin’in askeri operasyonun nedenlerinden biri olarak Ukrayna’daki Nazi hükümetini hedeflediğini söylemesi “adres yanlış” olduğu için sağlam bir neden değildir. Zira Volodomir Zelenskiy kabinesi içinde liberaller, sağcılar, ABD dostları, AB muhipleri, Rusya düşmanları çoktur ancak bunlar bir hükümeti Nazi yapmaz. Benim açımdan Ukrayna hükümetinin ABD dostu olması ona karşı olmam için kafidir Nazi olmasa da. Putin’in daha sonra müdahaleyi “Ukrayna’yı Nazilikten arındırma” olarak gerekçelendirmesi “Nazi hükümeti hedefliyoruz” açıklamasından daha sağlam, daha hakikat bir sözdür.
Neden? Hükümetin de baş edemediği (böyle bir niyeti vardı, yoktu başka sorun, ancak olsa bile gücü yetmez) Nazi kümeler ülkede çok lakin çok yaygın. Ukrayna Ulusal Muhafız Birliği’nde, ki tesirli bir askeri kurumdur, Aztek Taburu isimli Neo Nazi ünitesinin varlığı sır değildir. Alman SS’inin uğursuz Himmler tarafından sonradan kurulan iki ünitesinden biri olan Waffeb SS’ler onuruna ülkenin çeşitli kentlerinde meşaleli geçit merasimi yapar sivil Nazi kümeleri açık açık hem de. Simon Petliura, Stepan Bandera üzere Ukraynalı Yahudi düşmanı toplu katliamcı faşist katilleri de mevt yıldönümlerinde büyük merasimlerle anan kümelerdir bunlar. Bilhassa 2014’den sonra, ülkede ABD dayanaklı gerçekleştirilen darbeden sonra faaliyetleri ağırlaşmıştır. Ortalarında Rus asıllı Ukrayna vatandaşları ile Ukraynalı Musevilerin de olduğu 14 bine yakın yurttaşı da katletmişlerdir. Rus yanlılarının ilan ettiği Donetsk ile Lugansk Cumhuriyetlerine ataklar düzenlemekte, cinayetler işlemekteler.
Zelenzkiy’in Donbass konusunda barış görüşmeleri yapamamasının nedeni, bölgedeki ağır silahlarla donatılmış faşist/Nazi kümelerin engellemesidir biraz da. Vakitle güzel berbat üzerinde anlaşılan Minsk Sözleşmesi’nin Ukrayna tarafından ihlal edilmesinde bu faşist kümelerin rolü vardır. Rusya’nın müdahalesiyle bu Mukavele fiilen bitti fakat ihlali gerçekleştiren Ukrayna hükümetini engelleyen faşistler oldu.
Ukraynalıları hesaba katmalıydı
Bunları ortadan kaldırmak için koca bir ülkeyi işgal etmek mi gerekirdi, elbette hayır. Rusya üzere bir ülkenin, Nazilerle çabada ülkedeki faşistleşmeden şad olmayan binlerce Ukraynalıyla işbirliği yapması çok daha kolay olurdu. Zira ülkede buna uygun bir yer vardı. Kim diyor bunu? Kiev Milletlerarası Sosyoloji Ensititüsü KIIS bilgileri diyor. 2008 yılında yapılan bir araştırmada Ukraynalıların Rusya’ya karşı çok olumlu hisler beslediği belirtiliyor. Lakin 2014’te Kırım’ın Rusya tarafından ilhakının bu duyguyu değiştirdiği kaydediliyor. Manchester Üniversitesi’nde Ukrayna üzerine çalışan siyaset bilimci Olga Onuch‘a nazaran, ülkenin doğu sonundaki savaş uzadıkça, Ukrayna’lıların NATO’ya yönelik görüşleri daha olumlu hale geldi. Onuch ile bir küme meslektaşının yaptığı anket bilgileri, NATO’ya iştirak dayanağının değerli ölçüde arttığını, Mayıs 2014’te yaklaşık yüzde 30’dan Ocak 2021’de yüzde 55’e çıktığını gösteriyor. Batılı güçlerce yaratılan Rus dehşetiyle olduğu kadar, Putin’in de bu endişeyi güçlendiren tavırlarıyla ilgilidir bu artış.
Batı takviyesi sanıldığı üzere çok değildi
Bakın, tüm Ukrayna halkı batıcı, ABD’ci değil yeniden de. Ukrayna halkı, Rusya’nın rastgele bir müdahalesi olmadan yapılan seçimlerde Rusya dostu Victor Yanukoviç’i Cumhurbaşkanı seçmişti büyük bir oy oranıyla hem de. Rusya yanlısı olmasına aldırmamıştı halk. Lakin 2014’de ABD/BATI kışkırtmasıyla başlatılan Maidan aksiyonları sonucu Yanukoviç iktidardan düşürülmüştü. Şimdiki Lider Volodomir Zelensky ise sanıldığı kadar kolay seçilmedi. Zira programı Avrupa/ABD yanlısıydı, büyük özelleştirmeler vaat ediyordu ülke sermayesi faydasına, halkın azımsanmayacak bir kısmı Zelensky’i desteklemedi bu yüzden. Zelensky’nin kabinesinde Sıhhat Bakanlığına ABD’den ithal edilen Ulana Suprun getirildiğinde, halkın reaksiyonu büyük oldu. Sıhhat hizmetlerini özelleştiren Suprun halktan dayanak görmedi. AB’nin isteği üzerine devlete ilişkin birçok araziyi özelleştiren Zelensky’e öfke her geçen gün artıyordu. Batı yanlısı Ukrayna hükümetlerinin idaresinde lakin bilhassa Zelensky idaresinde gün geçtikçe fakirleşen bir ülkeye dönüştü Ukrayna. Batının meselelere tahlil olamayacağına inanan insanların sayısı az değildi. Küçük lakin siyasette tesirli bir bölümün dışında “NATO üyeliğini” destekleyen bir halk yoktu tekrar KIIS datalarına nazaran. Bu Rusya’nın işbirliği yapabileceği büyük bir kesitin var olduğu manasına gelir.
Neden yapmadı Rusya? İşte canımı(zı) sıkan da bu. Zira Putin, NATO’nun yayılmasına bağlasa da (ki haklıydı) Ukrayna’ya askeri müdahaleyi “Rusya’nın kendi toprağı” fikrine dayandırıyordu. Ukrayna aslında yoktu, onu Lenin, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) uydurmuştu Putin’e nazaran. Hatalı Lenin ile SSCB idi. Putin’in SSCB’nin çeşitli halklar için belirlediği hudutları reddetmesi “Rus Milliyetçiliği”ni canlandırma teşebbüsüdür, lamı cimi yok. Bunu çeşitli “ideolojik” açıklamalarla, “konjonktürel” münasebetlerle, Avrasyacı darlıkla, nasyonalsosyalist mollanın yaptığı üzere görmezden gelmek ahlaki değil. Her sağcı/milliyetçi üzere Putin’in de geçmişi hem de çok tehlikeli biçimde çarpıttığı ortada.
Kiev-Mohyla Akademisi Ulusal Üniversitesi’nde mukayeseli siyaset profesörü Olexiy Haran, Putin’in, Ukrayna ulusu diye bir şey olmadığı, Ukraynalılarla Rusların birebir millet olduğu tezine “ bizim için Ukraynalı olmanın manası etnik kökeniniz yahut lisanınızla ilgili değil” diyerek karşı çıkıyor. Ukraynalıların çabucak hepsi de tıpkı görüşü paylaşıyor.
Putin de sarsılır
Kırım’ın ilhakı kolay oldu lakin çarlık Rusyası hayranı Putin için de gelişmeler berbata evrilebilir. Putin’e verilen dayanakta azalma olduğunu gösteren önemli kamuoyu yoklamaları var. Ayrıyeten Donbass’ın onarımı trilyonlar gerektirecek. İktisadı dingin olan Rusya’nın bunu karşılaması iktisadı güçlü olmayan Rusya’yı sarsar. Ukrayna saldırısı Putin rejimini istikrarsızlaştırabilir. Batı yaptırımları açıklanmadan evvel Rus borsalarının çöktüğü, rublede büyük düşüş yaşandığı biliniyor.
Savaşa karşı kitlesel şovlar mümkün görülmüyor Rusya’da, zira bunları koordine edebilecek bir siyasi güç yok. Lakin Rus toplumunda savaşa açık bir takviye de yok. Bağımsız araştırma kuruluşu Levada Center’ın araştırmasına nazaran Rusların yüzde 40’ı Donetsk ile Luhansk “halk cumhuriyetlerinin” Rus yetkililer tarafından resmi olarak tanınmasını desteklemiyor. 2014’te Kırım’ın ilhakı sırasındaki yurtsever coşku bu sefer pek görülmüyor. 2024’de yeninden aday olacak Putin’in tekrar seçilmesini olumsuz etkileyecek bir imaj var ülkede. Rusya’ya dönük yaptırımların bu ülkeye çok tesiri olmayacağına inananlardanım. Fakat Rus oligarklar batı ülkelerindeki trilyonlarına el konması ya da dondurulması durumunda Putin’e verdikleri dayanağı kesebilir, bu da Putin için sonun başlangıcı olur.
Sağcıdır, milliyetçidir, tarih anlayışı çarpıktır
Putin Sovyetlerden, komünizmden nefret eden Çarlık Rusyası hayranı, sağcı, milliyetçi bir figürdür. NATO/ABD/BATI’nın Ukrayna’da yaşananların gerçek sorumluları olduğunu bilip, kabul etmem, Putin’i desteklemem manasına gelmez. Tuhaf bir romantizmle yaklaşılıyor Putin’e. Küçücük milletlere devlet/kimlik armağan eden Sovyetler’in düşmanı birine bu hayranlık anlaşılır üzere değil. Savaş durmalı, Rusya Ukrayna’dan biran evvel çıkmalıdır.
Ukrayna’yı kışkırtan ABD/NATO/Batı Minsk barış sürecinin boğulmasından birinci derecede sorumludur. Artık nitekim barış yanlısı iseler, Baltık’tan Karadeniz’e kadar yapılması planlanan yıllık askeri tatbikatları sonlandırmalı, NATO’nun Avrupa’da asker/füze azaltımını müzakereyi kabul etmeli. Elbette Ukrayna’nın NATO’ya alınmasından da vazgeçmeli.
Kendi kendine bir şeylere soyunan Türkiye’deki bazıları de “sorunu yaratan NATO” iken, NATO’yu misyona davet etme gülünçlüğüne düşmemeli.
