CHP Genel Lider Yardımcısı Ali Öztunç, hazırladığı raporun önsözünde, Türkiye’de geçen yıl yaşanan etraf problemlerine değinirken “Yangınlar, seller, müsilaj, hava kirliliği, kuraklık üzere birçok felaketi yaşadık. 170 bin hektarlık orman alanı yandı. AKP’nin her krizde yaptığı hareket planları havada kaldı. Ayvalık ve Şebinkarahisar’da iki başka maden faciası yaşandı. ‘Hayvanları koruyacağım’ diye çıkardıkları yasalar, hayvanları mevte ve azaba sürükledi” dedi.
Öztunç, yangınlarda tahrip olan alanlara ait Orman Genel Müdürlüğü’nün 132 bin 892 hektar, Avrupa Yangın Bilgi Servisi’nin (EFFIS) ise yaklaşık 170 bin hektar ormanlık alanın yandığının bilgisine raporunda yer verdi.
Dünya standartlarına nazaran bir futbol alanı 0,71 hektar. Türkiye’de 27 Temmuz-12 Ağustos 2021 tarihleri ortasında EFFIS’nin bilgilerine nazaran yaklaşık 240 bin, Orman Genel Müdürlüğü’nün datalarına nazaran 187 bin futbol alanı büyüklüğünde ormanlık alan yandı.
Öztunç, raporun ‘Orman Yangınları’ başlıklı kısımda, 12 Ağustos 2021 tarihi sonrasında İzmir ve Kahramanmaraş üzere kentlerde çıkan yangınlara değinirken Kahramanmaraş’taki yangına müdahale etmek için kiralanan Rusya’ya ilişkin uçağın düştüğünü; uçaktaki 5’i Rusya, 3’ü Türkiye vatandaşı olmak üzere 8 kişinin ömrünü yitirdiğini de hatırlattı.
Sadece Muğla’da yanan ormanlar 93 bin 660 adet futbol alanına eşit
Öztunç, Muğla Büyükşehir Belediyesi’nin kentteki orman yangınlarına ait 16 Ağustos 2021 tarihinde açıkladığı bilançoya raporunda şöyle yer verdi:
“Muğla’da yangından etkilenen yaklaşık toplam alan, 66 bin 874 hektardır. Bu sayının ilçelere nazaran dağılımı; Bodrum 9 bin 325 hektar, Datça 9 hektar, Fethiye 16 hektar, Kavaklıdere 7 bin 568 hektar, Köyceğiz 12 bin 373 hektar, Marmaris 13 bin 600 hektar, Menteşe 11 bin 369, Milas 8 bin 480 hektar, Seydikemer 2 bin 11 hektar, Yağatan 2 bin 12 hektar, Dalaman 99 hektar. Bu sayı, Muğla orman varlığının yaklaşık yüzde 8’i olup 93 bin 660 adet futbol alanının büyüklüğüne eşittir. Marmaris, Menteşe, Milas, Köyceğiz, Seydikemer, Kavaklıdere, Yatağan, Bodrum ilçelerindeki 62 mahalleden toplam 13 bin 768 haneden 38 bin 715 kişinin inançlı bölgelere tahliyesi gerçekleştirilmiştir. Riskin ortadan kalkmasıyla 38 bin 569 kişi, yaşadıkları mahallelere geri dönmüştür. Yangından 165 köyden 34’ü direkt etkilenmiştir. Büyükşehir Belediyesi olarak kara yoluyla 15 bin 384 ve deniz yoluyla 14 bin 154 olmak üzere toplam 29 bin 538 vatandaşımız inançlı bölgelere tahliye edilmişti.”
Yine Muğla Büyükşehir Belediyesi’nin hasar tespit çalışmalarına nazaran; yangın nedeniyle bin 660 bina, 3 bin 136 bağımsız kısım ziyan gördü. İncelemeler sonucunda 96 ve 112 bağımsız kısım yıkık, 123 bina ve 164 bağımsız kısım ise ağır hasarlı olarak tespit edildi.
ATSO’ya nazaran ormanlar haricinde hasar en az 1 milyar TL
Antalya’da orman yangınları sırasında 8 yurttaş hayatını yitirdi. Yangın sonrası Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin bilgilerine nazaran yaklaşık 75 bin hektar ormanlık alan ve 48 bin 300 dekar dikili tarım toprağı ziyan gördü.
Antalya Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO), yanan ormanlık alanlar haricinde yangınlarda ziyan gören 59 mahalledeki konut, ahır, depo, işyeri, tarım yerleri ve ölen hayvanlarla ilgili olarak ekonomik kaybın en az 1 milyar TL olduğunu paylaştı. Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin verilene nazaran; az hasarlı, ağır hasarlı, ağır hasarlı acil yıkılacak ve yıkılan toplam bina sayısı bin 686, bağımsız kısım sayısı ise bin 97 olarak tespit edildi.
Öztunç, Türkiye’nin Ege ve Akdeniz kıyılarında yangınlar yaşanırken Akdeniz iklim jenerasyonunda yer alan İspanya, Portekiz, Fransa, İtalya, Yunanistan üzere ülkelerde de yangınların çıktığını raporunda anımsattı.
‘Yunanistan, yangın söndürme çabasında Türkiye’den 75 kat daha hazırlıklı’
Yangınlara müdahale konusuna da değinen Öztunç, raporunda şunları kaydetti:
“Türk Hava Kurumu’nun nasıl âtıl hale getirildiğine yönelik tartışmalar sürerken bahsedilen Avrupa ülkelerinde amfibi uçaklarla mümkün orman yangınlarına karşı önlemli olunduğu gerçeği de gündeme gelmiştir. Örneğin 3,7 milyon hektar ormanı olan Yunanistan’da 38 adet, 24,7 milyon hektar ormanı olan Fransa’da 26 adet, 18,4 milyon hektar ormanı olan İspanya’da 17 adet, 10,6 milyon hektar ormanı olan İtalya’da 19 adet iken yaklaşık 22 milyon hektar ormanı olan Türkiye’de sırf 3 adet yangın söndürme uçağı bulunmaktadır. Yunanistan’da her 100 bin hektar orman alanına bir adet yangın söndürme uçağı düşerken Türkiye’de 7 milyon 500 bin hektar orman alanına bir adet yangın söndürme uçağı düşmektedir. Yani Yunanistan, yangın söndürme gayretinde Türkiye’den 75 kat daha hazırlıklıdır.”
Ormanlar etkin olarak izlenmiyor
Sayıştay’ın 2019 yılına ilişkin raporundaki, “Türkiye’de, ormanların mevcut durumunun ortaya konması, vakit içerisinde meydana gelen değişimlerin izlenebilmesi ve orman kaynakları hakkında sağlıklı bilgilerin elde edilmesinde en tesirli sistem olan Ulusal Orman Envanteri’nin mevcut olmadığı görülmüştür” bulgusuna yer verilirken orman yangını için faal izleme sisteminin olmaması da raporda vurgulandı.
Öztunç, Kemerköy Santrali’ne ait açıklama yapan Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Lideri Fahrettin Altun’un, “Hadisenin bu noktaya gelebileceği öngörüldüğü için Kemerköy Santrali denetimli devre dışı bırakılmış, işçi tahliyesi acilen gerçekleştirilmiştir” kelamlarına yer verirken “Öngörüye karşın önlem alınmadıysa burada kasıt vardır” dedi.
Yangınlar sırasında AKP iktidarının CHP’li büyükşehir belediyelerini eleştirmesine atıf yapan Öztunç, raporunda bu mevzuyu şöyle kıymetlendirdi:
“Her kriz anında bu kurumları çalıştırmamaya, işlevsizleştirmeye çalışan AKP iktidarı, yangını da fırsat bilip, yeniden CHP’li büyükşehir belediyelerine saldırmıştır. Turizm Teşvik Kanunu değişikliğinin bir sıkıntısı ormanları turizme açmak, öbür kederi CHP’li büyükşehir belediyelerinin elindeki turistik alanları gasp etmektir.”
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde daha çok orman yandı
Öztunç, raporunda, 2020 yılında 67 bin 972 hektar ormanlık alanın yangınlar ve orman alanlarına maden, güç tesisi için verilen müsaadeler nedeniyle yok olduğuna dikkat çekti. Bu bilgilerin, 2018 yılında yanan alana nazaran, her yıl bir evvelki yıla oranla 2 kat arttığını belirtti.
Ağaçlandırma faaliyetleri
Öztunç, raporunda, hükümetin ağaçlandırma faaliyetlerine de yer verdi. Resmi dataları paylaşan Öztunç, “2018 yılında 45 bin 15 hektarlık alanda ağaçlandırma faaliyeti yürütülmesine rağmen, 2019’da 17 bin 871 hektar, 2020’de ise 28 bin 632 hektarlık alanda ağaçlandırma faaliyetleri yürütülmüştür. Görüldüğü üzere; ağaçlandırma faaliyetleri, yıllar içerisinde düşüş göstermektedir. Bunun bir nedeni, bakanlık ve genel müdürlük yetkililerinin müdafaa değil üretim odaklı çalışmasından kaynaklanmaktadır” dedi.
‘Bütün ormanların nezareti devlete aittir’
Raporun ‘Orman Yangınlarından Kim Sorumlu’ başlıklı kısımda Öztunç, yangınlar sırasında CHP’li belediyelere yapılan tenkitleri de işaret ederek Anayasa’nın 169’uncu hususuna atıf yaptı:
“Devlet, ormanların korunması ve alanlarının genişletilmesi için gerekli kanunları koyar ve önlemleri alır. Yanan ormanların yerinde yeni orman yetiştirilir, bu yerlerde öteki çeşit tarım ve hayvancılık yapılamaz. Bütün ormanların nezareti devlete aittir.” (Anayasa unsur 169)
‘THK uçakları yine devreye alınmalıdır’
Orman yangınlarına ilişkin kısmın son kısmında Öztunç, tekliflerini şöyle sıraladı:
“- Anayasanın 169. unsuru mucibince, yanan orman yerlerinde yeni orman yetiştirilmeli, bu alanlarda muhakkak diğer bir faaliyete müsaade verilmemelidir. Bu alanlar imara açılmamalı, bu alanlarda yapılaşmaya müsaade verilmemelidir.
– Orman yangınlarının makul müddette denetim altına alınmasını sağlayacak ve daha geniş alanlara yayılmasını önleyecek stratejiler oluşturularak, buna kâfi ekipman ve işçi bulundurulmalıdır. Bu yeterliliğe sahip olmayan özel firma ile yapılan mukavele feshedilmeli ve orman kontrolleri kamu eliyle yürütülmelidir.
– Bu bağlamda; THK uçakları yine devreye alınmalıdır. Acil yangın uçağı başta olmak üzere ekipman eksikliği giderilmelidir. Orman alanlarındaki kontroller artırılmalı, önleyici kontrol sistemleri güçlendirilmelidir.
– Orman koruma memurlarının vazife ve yetkileri genişletilmeli, ormanlardaki suçüstü hallere müdahale edebilme yetkileri artırılmalıdır.
-Görevi orman yangınıyla çaba olan, yangın eğitimi almış, bu alanda uzmanlaşmış bireylere takımlı istihdam alanı açılmalıdır. Orman köylülerine yönelik eğitimler arttırılmalıdır.
-Yangının sorumluları faal bir biçimde araştırılmalı, yargılama makamları önüne çıkarılmalıdır.”
