Daha Yeterli Yargı Derneği Lideri Av. Mehmet Gün Dünya Gazetesi’nde yer alan ‘Bakanlık ve TCMB, hangi yetkiyle ihracatçıyı SWAP’a zorluyor!?’ başlıklı yazısında “İhracatının yaklaşık %70’i ithalata dayalı olan iş dünyası, iktisat idaresine inançsız olmasının ötesinde bu ortalar epeyce kızgın ve şaşkınlık içinde” sözlerini kullandı. İşte Gün’ün yazısındaki o sözler:
Merkez Bankası’nın “ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ait konu ve asılları düzenleyen genelgesinde Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın talimatı üzerine değişiklikler yaparak bakanlığın 31.12.2021 tarihli talimatı yeterince 3 Ocak 2021’den itibaren %25, 15.04.2022 tarihli talimatı üzerine 18 Nisan 2022 tarihinden itibaren %40 oranında ihracat dövizlerinin Merkez Bankası’na, bankanın belirlediği kurdan satma zorunluğu getirmiş olması” bardağı taşıran son damla üzere görülmekte.
İhracat bedellerinin %25’ini Merkez Bankası’na satma zorunluğu birinci getirildiğinde itiraz etmeyerek durumu kabullenmiş üzere görünen iş dünyası bu oranın %40’a çıkarılması üzerine epey rahatsız olmuş durumda. Ankara’da resmi kapıları aşındıran, bu karardan dönülmesi için Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ve öteki ilgililere lisan döken iş dünyası kendi içinde kızgın. Bir kısmı ise ihracat dövizini satarken ve en azından ithalat için döviz alırken ziyan görmelerini önleyecek bir orta yol bulma kaygısında.
ihracatçıların Merkez Bankası’na satmak zorunda olduğu dövizi sattığı kur üzerinden geri almasını sağlayan bir formüle idarenin evet diyebileceği konuşulmakta. O denli yapılırsa ihracatçı; ithalat yapmak istediğinde sattığı döviz karşılığında aldığı TL ile Kur Muhafazalı Mevduatta misal bir formda tıpkı ölçüde dövizi geri satın alabilecek.
SWAP mutabakatlarında da o denli oluyor öbür ülke merkez bankalarına bir ölçü TL vererek döviz ödünç alınıyor, verilen TL iade edilirken ödünç alınan dövizi iade ediliyor.
Yani işin özünde Merkez Bankası ihracatçıları SWAP yapmaya zorluyor.
Can havli içindeki iş dünyası; Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ve Merkez Bankası’nın yetkisini sorgulamıyor; yargıya gitmeyi, hukuktan yardım almayı düşünmüyor.
Merkez Bankası 2018 tarihli İhracat Süreçlerine Dair Genelge’nin 12. unsuruna dayanarak Bakanlığının talimatı doğrultusunda ihracat bedellerinin %40’ının merkez bankasına satılmasını istiyor. Ama ne bakanlığın ne de Merkez Bankası’nın buna karar verme yetkisi yok…
Türk Parasının Değerini Muhafaza Hakkında 32 Sayılı Karar’ın “İhracat” başlıklı 8. unsuruna nazaran “ihracat bedellerinin tasarrufu hürdür. Bakanlık, gereksinim duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ait düzenleme yapmaya yetkilidir. İşte yalnızca bu kadar!..
Meşhur 32 Sayılı Karar’ın “Yetki” başlıklı 20. unsuruna nazaran: “Bakanlık […] haklı ve zorlayan sebeplerin varlığı halinde döviz getirme müddetlerini uzatmaya ve döviz getirme zorunluluğunu kısmen yahut büsbütün kaldırmaya, kararda görülen ölçüleri değiştirmeye ve ölçü belirlemeye yetkilidir.” İşte yalnızca bu kadar!..
Bu çerçevede Bakanlık, İhracat Bedelleri Hakkında çıkarmış olduğu 2018-32/48 sayılı bildirimin 12. hususunda Merkez Bankası’na “söz konusu bildirimin uygulanmasına yönelik olarak Bakanlıkça belirlenecek yol ve temellerin ilan edilmesi, yani yalnızca bakanlığın kararını duyurmak için ilan etme vazifesi vermiş bulunmakta. Esasen Bakanlık, kendi yetkisini devredemediği üzere yetkili olmadığı bir bahiste Merkez Bankasına misyon ve yetki verme yetkisi bulunmamakta.
32 sayılı Kararın “İhracat” başlıklı 8. hususunda “ihracat bedellerinin tasarrufu serbesttir” denilmiş olup Bakanlığa “sadece” ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ait düzenleme yapma yetkisini verilmiş; bir kısmının satılmasına karar verme yetkisi bulunmamaktadır.
Görüleceği üzere Merkez Bankası’nın da ihracat bedellerinin bir kısmının Merkez Bankası’na satılması yahut Türk Lirası’na çevrilmesine karar verme yetkisi yoktur. Merkez Bankası’nın vazifesi 32 sayılı Karar’ın 23. hususunda belirtilen bankalar, yetkili kuruluşlar, aracı kurumlar düzenlenen “Döviz alım ve satım evrakları ile Türk Parası Transfer Belgeler” ile ilgili metot ve asıllar Merkez Bankası’nca düzenlemekten ibarettir.
Hal bu türlü iken bakanlık ve TCMB’na yönelik şu sorular olumlu cevaplamak mümkün müdür?
– Bakanlık hangi yetkiyle bu türlü bir bildiri çıkarılmasını istemiştir?
– Bakanlık; bu türlü bir karar alma yetkisi olduğu kanısında ise bunu niye kendisi çıkarmamış, Resmi Gazete’de ilan etmemiş; hangi sebeple yetkili ve misyonlu olmayan Merkez Bankası’nın çıkarmasını istemiştir?
– Bakanlık hangi yetkiye dayanarak Merkez Bankası’na bu türlü bir genelge çıkarma talimatı vermiştir?
– Merkez Bankası, bakanlığın yetkili olmadığı 32 sayılı Karar’a uyarsız bir talimatı ne sebeple kabul etmiştir?
– Birebir formda Merkez Bankası, vazifesi ve yetkisi olmadığı halde hangi yetkiye dayanarak bu türlü bir bildiri çıkarmıştır?
32 Sayılı karar ile ihracat bedellerine dilediği halde tasarruf etmek hür bırakılmış iken yetkileri bu kararın formalitelerini uygulamak ve düzenlemekten ibaret olan Hazine ve Bakanlığı ile Merkez Bankası’nın ihracat bedelinin %40’ını Merkez Bankası’na, üstelik de Merkez Bankası’nın belirleyeceği kurdan satmaya zorlayarak ihracatçıları bir nevi SWAP yapmaya zorlaması hukuka uyarsızdır.
Merkez Bankası’nın piyasa süreçlerine kendi fiyatını empoze ederek müdahale etmesi de ihracatçıları ziyana uğratması da haksız ve hukuka uyarsızdır. Öte yandan ihracatçılara döviz alışında kur muhafaza garantisi verilmesi de vergilerin bir bölümün menfaatine kullanılması tarafıyla Anayasa’nın eşitlik prensibine de karşıttır.
Daha da kıymetlisi, Bakanlığın ve Merkez Bankası’nın 32 sayılı karara uyarlığı tartışmalı kararlar alması ve teknikler izlemesi piyasaların güvensizleşmesine, iktisadın güç kaybetmesine ve topyekûn refahın düşmesine neden olmaktadır.
Bu bariz temel ve metot kusurundan bir an evvel dönülmesi yalnızca ihracatçıların değil, ülkemizin ve hepimizin faydasına olacaktır.
