AYM, Tarsus T Tipi Kapalı Cezaevi’nde intihar eden A.B.’nin anne ve babası Fener ve Siraç Bozkurt’un gerekli müdafaa tedbirlerinin alınmaması ve mevti takiben tesirli soruşturma yapılmaması nedeniyle hayat hakkının ihlal edildiği argümanıyla yaptğı müracaatta kararını verdi.
Kararda, olay şöyle özetlendi:
“A.B., Adana 22. Asliye Ceza Mahkemesi’nin 28.6.2017 tarihli kararı ile 13 yıl 22 ay 40 gün mahpus cezası almıştır. A.B., cezası için bulunduğu Tarsus 2 No’lu T Tipi Kapalı Cezaevi’nde farklı nedenlerle 7 defa koğuş değiştirmiştir. Kurum tarafından düzenlenen 28.11.2017 tarihli genel risk ve gereksinim raporunda, “A.B’nin depresyonda olduğu, intihar riskinin yüksek olduğu, psikoz ve ziyan verme riski ile ruhsal travma sorunu bulunduğu, açıklanamayan bedensel belirtiler yaşadığı, takıntılı davranışları olduğu, dikkat eksikliği-hiperaktivite rahatsızlığı olduğu, manik atak ve saldırganlık riski bulunduğu, bu nedenlerle yakın takip edilmesi ve acil psikiyatrik muayeneye tabi tutularak uygun müdahalelerde bulunulması gerektiği’ belirtilmiştir. A.B, farklı tarihlerde birçok sebepten dolayı Tarsus Devlet Hastanesi’nin farklı merkezlerine sevk edildi ve kendisi için reçete hazırlanmıştır. A.B. birçok kere olmak üzere hastanenin psikiyatri polikliniğine de sevk edilmiştir. 26.2.2018 tarihinde koğuş içinde fazla ilaç aldığı başka mahkumlar tarafından misyonlu çalışana bildirilen A.B. ferdî görüşmelere tabi tutulmuştur.
Psikiyatri polikliniğinde vazifeli tabipler tarafından A.B. için 30.3.2018 tarihinde depresyon teşhisiyle reçeteler hazırlanmış ve denetim muayenesi önerilmiştir. 30.4.2018 tarihinde denetim muayenesine götürülen A.B.ye tabipler anksiyete bozukluğu tanısı koymuş ve tedavisi için ilaç reçete etmiştir. A.B. uyku bozukluğu nedeniyle 9.5.2018 tarihinde yeniden psikiyatri polikliniğine sevk edilmiştir. A.B. için 25.5.2018 tarihinde psikiyatri polikliniği hekimleri, 3.7.2018 tarihinde ise Kurum hekimi tarafından anksiyete bozukluğu teşhisiyle ilaç reçete edilmiştir. A.B. 2018 yılının Nisan ve Mayıs aylarında Kurum Müdürlüğü’ne sunduğu dilekçelerle ilaçlarını kullanmak istemediğini beyan etmiştir. 26.2.2018 ve 5.7.2018 tarihlerinde gerçekleşen aksiyonları sonucu yönetim tarafından alınan sıhhat tedbirlerine uymamak fiilinden A.B. Kurum Disiplin Kurulu’nca kınama cezası ile cezalandırılmıştır.
‘Sosyal yardımlar için müracaat yapmak istediğini beyan etti’
A.B. ile toplumsal hizmet uzmanı ve psikolog tarafından türlü tarihlerde kurum bünyesinde görüşmeler yapılmıştır. A.B, bu üç görüşmede alınan notlara nazaran özetle akrabasının intihar ettiğini, babasının hastanede olduğunu, durumundan haberdar olmak istediğini, ailesinin ekonomik durumunun âlâ olmadığını, toplumsal yardımlar için müracaat yapmak istediğini beyan etmiştir.
‘Koğuş ve kurum değişikliği talep etmişti’
A.B. tekrar Kurum bünyesinde 22.8.2017 ve 19.1.2018 tarihleri ortasında psikolog ile on iki farklı görüşme gerçekleştirmiştir. Bu görüşmelerin birinci altısında A.B. yakınının intihar ettiğini, babasının hasta olduğunu tabir etmiş, hasımlarının bulunduğunu belirterek koğuş ve kurum değişikliği talep etmiştir.
‘Kendine ziyan verme ve intihar aksiyonuna girişme ihtimali düşük olarak saptandı’
8.5.2018 tarihli dokuzuncu psikolog görüşmesi notunda A.B.’nin müdahale izleme raporu uyarınca yüksek risk intihar kümesinde olmasından kaynaklı görüşmeye çağrıIdığı, kendisine sorununun olup olmadığının sorulduğu, sorunu olmadığını, sürecin kendisi için güzel gittiğini beyan ettiği, ilaç kullanımının sürdüğü, intihar mümkünlüğünün düşük olarak değerlendirildiğini tabir etmiştir.
17.5.2018 tarihli psikolog görüşme notunda ise A.B.’nin kendini âlâ hissetmediğini, tedaviye muhtaçlık duyduğunu beyan ettiği ve kurum revirine yönlendirildiği belirtilmiştir. Kaydedilen 19.6.2018 tarihli son görüşmenin notunda A.B.’nin kardeşinin vurulduğunu, ağır bakıma alındığını, merak içinde olduğunu beyan ettiği ve babasının aranarak ondan bilgi alındığı söz edilmiştir. Tarihi muhakkak olmayan lakin 8.5.2018 tarihli görüşmeden sonra düzenlendiği anlaşılan ve üç psikoloğun imzasını taşıyan rapora nazaran A.B.’nin kendine ziyan verme ve intihar aksiyonuna girişme ihtimali düşük olarak saptanmıştır.
‘Kollarında ve göğsünde kesiler tespit edildi’
5.7.2018 tarihinde Kuruma çağrılan 112 Acil Servis takımı tarafından götürüldüğü hastanenin acil servisinde denetim edilen A.B.’nin kollarında ve göğsünde kesiler tespit edilmiş, birinci etapta reddetse de daha sonra kabul etmesi üzerine tedavisi gerçekleştirilmiş, psikiyatri polikliniğine sevki yapılmıştır. 6.7.2018 tarihli tutanağa nazaran Kurum psikoloğu A.B. ile ruhsal yardım maksatlı görüşme yapmak istemiş lakin A.B. bu teklifi reddetmiştir.
‘Özel bir televizyon kanalını aramasını ve kendisine kurum tarafından ilaçlarının verilmediğini söylemesini istediği anlaşıldı’
7.7.2018 tarihinde A.B., annesi ile saat 10.30 civarında telefon görüşmesi gerçekleştirmiştir. Görüşmenin dökümünden A.B.’nin annesinden ısrarla kardeşinin özel bir televizyon kanalını aramasını ve kendisine Kurum tarafından ilaçlarının verilmediğini söylemesini istediği anlaşılmıştır.
‘Süngerli odaya yerleştirilmişti’
7.7.2018 tarihinde saat 16.45 sıralarında A.B.’nin koğuşunda bulunduğu sırada tıraş bıçağı/jilet ile bedenine kesiler attığı, başka mahkumlar tarafından ihbar edilmesi üzerine A.B.. Kurum çalışanına koğuş dışına alınmış ve 112 Acil Servis Kuruma çağrılmıştır. A.B. 112 Acil Servis çalışanı eşliğinde hastaneye götürülmüştür. 7.7.2018 tarihli tutanaklarda kesilerin intihar maksatlı yapıldığı söz edilmiştir. Ayrıyeten tutanaklarda A.B.’nin tedaviyi reddettiği ve bu nedenle kendisine müdahale edilemediği, tetanos aşısı yapılması gerektiği kayıt altına alınmıştır.
Tedaviyi reddeden A.B. tıpkı gün Kuruma geri getirilmiş ve odasına yerleştirilmiştir. Koğuşunda bulunan öteki mahkumların can güvenliklerini münasebet göstererek kendisi ile tıpkı koğuşta kalmak istemediklerini beyan etmeleri üzerine saat 21.00 civarında doku ve travma önleyici odaya (süngerli odaya) yerleştirilmişti. Kurum kameralarının kaydettiği imajlara ilişkin Görüntü Çözümleme Tutanağı’ndan Kurum başmemurunun A.B. ile süngerli odada bulunduğu sırada görüştüğü, A.B.’nin sargı bandajlarını birkaç sefer çıkardığı lakin Kurum çalışanına tekrar sargı bandajlarının takıldığı anlaşılmıştır. A.B. birebir gece süngerli odadan çıkarılarak tekli odaya yerleştirilmiştir.
‘Kurum memuru Y.K., kapı mazgalından baktığında A.B.’yi asılı vaziyette gördü’
8.7.2018 tarihinde A.B.’nin bulunduğu tekli odaya sabah kahvaltısı ve öğlen yemeği servisi yapılmıştır. Akşam yemeği servisi sırasında (saat 18.20) misyonlu Kurum memuru Y.K., kapı mazgalından baktığında A.B.’yi asılı vaziyette görmüş ve çabucak Kurum yöneticilerine haber vermiştir. Jandarma Olay Yeri İnceleme gruplarının gelmesinin akabinde A.B.’nin cansız vücudu odasından çıkarılmıştır.
‘Ölümün asıl sonucu meydana geldiği söz edildi’
9.7.2018 tarihinde gerçekleştirilen otopsi sürecine dair 18.10.2018 tarihli raporun sonuç kısmında “göğüs sol önde ağır olmak üzere kollarında çok sayıda cilt altı seyirli kesik seyirli yaraların bulunduğu lakin bu yaraların vefata sebebiyet vermediği, ası telemi dışında ayrıca travmatik lezyon bulunmadığı, kafatasında kırık, kanama, doku harabiyeti bulunmadığı, iç organlarda yaralanma tespit edilmediği bu nedenle mevtin travmatik etkiyle meydana gelmediğinin anlaşıldığı, kanda uyuşturucu unsur bulunmadığı ve vefatın ası sonucu meydana geldiği” söz edilmiştir.
Kurum disiplin amirliği 16.7.2018 tarihli süreci ile ceza verilmesine yer olmadığı istikametinde karar aldı
Olayın akabinde Kurum Müdürlüğü’nün 9.7.2018 tarihli buyruğu ile infaz ve muhafaza memurları M.G., Y.K. ve A.O. hakkında disiplin soruşturması açılmıştır. İnfaz ve müdafaa memuru M.G. savunmasında akşam yemeği dağıtımı sırasında tekli oda nöbetçi memuru Y.K.’nın koridora çıkarak “Gelin” diye bağırdığını, toplu halde odaya gidildiğini, A.B.’nin kendisini astığının anlaşıldığını, Kurum müdürüne ve 112 Acil Servis’e haber verildiğini, ilgili alanın güvenliğinin sağlandığını, tıpkı gün olaydan evvel A.B.’nin nöbetçi çalışandan sigara istediğini ve sigara verilmesine sakınca olmadığını, misyonunu ifasında bir ihmalinin bulunmadığını düşündüğünü tabir etmiştir.
Soruşturma kapsamında birtakım mahkumların sözlerine başvurulmuş, mahkumlar, birbirleriyle örtüşen sözlerinde özetle A.B.’nin ailesi ile problemler yaşadığını, kendisine ziyan vereceğini söylediğini, vakit zaman lavaboya gittiğinde kendisine kesi atarak ziyan verdiğini, kendilerinin ona nasihatte bulunduklarını, A.B.’nin bu davranışlarının koğuşta huzursuzluk yarattığını, bu nedenle A.B’nin koğuşunun değiştirilmesini talep ettiklerini ve A.B.’nin koğuştan ayrıldığını belirtmişti.
A.B.’nin vefatı ile sonuçlanan sürecin detaylarına, mahkumlar ile infaz ve müdafaa memurlarının sözlerine yer verilen 16.7.2018 tarihli disiplin soruşturması raporunun sonuç kısmında “görevli çalışanın olayın yaşandığı tarihte rastgele bir ihmallerinin olmadığı, kabahat olarak nitelendirilebilecek rastgele bir emareye rastlanmadığı” söz edildiştir. Kelam konusu rapor üzerine Kurum Disiplin Amirliği 16.7.2018 tarihli süreci ile ceza verilmesine yer olmadığı istikametinde karar almıştır.
‘Kovuşturmaya yer olmadığına ait karara yönelik itiraz Tarsus 2. Sulh Ceza Hakimliğinin 23.5.2019 tarihli kararı ile reddedildi’
Tarsus Cumhuriyet Başsavcılığı, A.B.’nin vefatına ait olarak hem ilgili kamu vazifelileri hakkında (görevi berbata kullanma suçundan) hem de olayın oluş biçimi (intihar/teşvik) ile ilgili iki başka soruşturma yürütmüştür. Kurumdan olayla ilgili ayrıntılı araştırma yapılmasını talep eden ve disiplin soruşturması dahil ilgili dokümanlar ile kamera imgelerinin gönderilmesini isteyen Başsavcılık, Tarsus Jandarma Komutanlığı tarafından toplanan kanıtları, olay yeri krokisini, olay yeri inceleme raporunu, müteveffanın sıhhat evrakını, olay anına ilişkin Manzara İzleme Tutanağı’nı ilgili ünitelerden edinmiş; Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü ile Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü başta olmak üzere birçok kurumla farklı tarihlerde yazışmalar yapmıştır. Başsavcılık intihara yönlendirme/yardım cürmüne ait olarak meçhul sanık üzerinden yürüttüğü soruşturma sonucunda 9.11.2018 tarihli kararıyla “ölümün an nedeniyle gerçekleştiği ve vefat edenin intihara yönlendirildiğine dair kanıt bulunmadığı” münasebetine yer vererek kovuşturmaya yer olmadığı sonucuna ulaşmıştır. Karara yapılan itiraz Tarsus 2. Sulh Ceza Hakimliği tarafından 1.3.2019 tarihinde reddedilmiştir.
Başsavcılık, Kurum işçisine ait soruşturma sonunda ilgili kamu vazifelileri hakkında kovuşturmaya yer olmadığına karar vermiştir. Başsavcılık 7.2.2019 tarihli kararında olaya ait münasebetinde “Kurum çalışanlarının üzerlerine atık cürmü işlediklerine dair haklarında kamu davası açılmasını gerektirir, somut tüzel her türlü kuşkudan uzak, kovuşturmaya yetecek kadar kanıtın bulunmadığının tüm dosta kapsamından anlaşıldığını” söz etmiştir. Kovuşturmaya yer olmadığına ait karara yönelik itiraz Tarsus 2. Sulh Ceza Hakimliğinin 23.5.2019 tarihli kararı ile reddedilmiştir”
AYM: Ömür hakkını müdafaa yükümlülüğü ihlal edildi
AYM, müracaatla ilgili verdiği kararda yaşama hakkını müdafaa yükümlüğünün ihlal edildiğine hükmetti. Yine soruşturma yapılmasına da karar veren AYM’nin münasebeti şöyle:
“A.B.’nin 2018 yılının Şubat ayından -Mayıs ayından itibaren ağır olmak üzere- intihar ettiği periyoda kadar sık sayılabilecek ölçüde hem Kurum tabiplerine hem de hastanenin psikiyatri kliniğine götürüldüğü ve bu süreçte A.B. için depresyon, anksiyete bozukluğu üzere teşhislerle ilaç reçete edildiği görülmektedir. Müracaatçının son devirde kendisine ziyan vermeye başladığı ve bu nedenle 5.7.2018 ile 7.7.2018 tarihinde hastaneye sevk edildiği anlaşılmıştır. Bununla birlikte A.B.’nin psikiyatri kliniği ziyaretlerinin arttığı, ailesine ait tasalarını lisana getirmeye başladığı, kendisine hastaneye sevk edilecek kadar ziyan vermeye başladığı devirde, intihar ettiği güne kadar birebir koğuşta barındırıldığı, sıhhat hizmetine erişimin sağlanması dışında -gözetim, kontrol altında, denetim altında bulundurma gibi- ayrıca aktif önleyici bir önlem alınmadığı görülmüştür.
A.B., 5.7.2018 tarihinde hastaneye sevk edilecek kadar kendisine kesi suretiyle ziyan vermesinin akabinde 7.7.2018 tarihinde birebir hareketi tekrarlamış ve yeniden hastaneye sevk edilmiş olması halinin ruhsal durumuna dair açık bir belirti olması karşısında -kaldı ki bu durum 30.5.2018 tarihli kurumun riskli mahkum listesi ile tevsik edilmiştir- Kurumdan tedavi sürecinin sıkı bir halde takip edilmesi, kendisine ziyan vermek yahut intihar etmek için kullanabileceği objeleri temin etmesinin engellenmesi ve günlük hayatının buna nazaran düzenlenmesi üzere daha sıkı önlemler alınması beklenecektir.
Buna rağmen 7.7.2018 tarihinde kendisine ziyan veren ve tedaviyi dahi kabul etmeyen A.B. hastane dönüşü kaldığı koğuşta barındırılmaya devam etmiş ve koğuş arkadaşlarının -can güvenliği endişesi- yakınması ile süngerli odaya alınmıştır. A.B.’nin kendisine ziyan verme ihtimalinin düşük olduğu süngerli odaya alınması önleyici önlemlerin hayata geçirilmesi bağlamında faal bir adım olarak kıymetlendirilebilir ise de A.B. yalnızca dört saat sonra süngerli odadan çıkartılarak tek kişilik -ranza ve eşya dolabının sabit olmadığı-odaya alınmıştır. İnfaz müdafaa memurunun A.B. ile görüşmesi sonrası A.B.’nin süngerli odadan çıkarıldığı, bu aksiyonun bir doktor görüşmesine yahut uzman görüşüne dayalı olmadığı anlaşılmaktadır. Bu durum müdafaa yükümlülüğü bağlamında açık bir eksiklik olarak ele alınabilecektir. Çünkü infaz kurumunda bir kişinin sıhhati ve güvenliği açısından gerekli tedavi cinsinin ve kalması uygun olan yerin belirlenmesinin-o kişinin bu mevzulardaki muhakeme yeteneğinin somut olayın kaideleri içinde sağlıklı olmadığının açık olduğu durumlarda- yalnızca kişinin tercihlerine nazaran yapılması mümkün değildir. A.B.’nin üstte aktarılan ve Kurum yönetiminin de bilgisi dahilinde olan ruh hali prestijiyle tek kişilik odada kaldığı kısa mühlet zarfında (bir günden daha az) daha sıkı bir nezaret ve kontrol altında tutulması, kendi iradesine bırakılmadan kendisine ziyan verme ihtimalini en aza indirecek önlemlerin alınması -gerekirse odasındaki eşyaların sabitlenmesi- açık bir gerekliliktir. Fakat A.B.’nin tek kişilik odada kaldığı kısa müddet zarfında daha sıkı bir nezaret ve kontrole tabi tutulduğu tarafında rastgele bir veri/kayıt bulunmamaktadır. A.B.’nin intihar için odada bulunan eşyaları uygun duruma getirmiş olması, intihar etmiş olduğunun kontrol/denetim sırasında değil akşam yemeği servisi sırasında anlaşılması da gözetim/denetim eksikliğini doğrular niteliktedir.
Bu tespitler ve açıklamalar ışığında Kurum yetkililerinin A.B’nin ömrünün korunması için gerekli olan makul ve tesirli önlemleri almadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Açıklanan münasebetlerle A.B’nin ömrünün kendi hareketlerine karşı korunamaması sebebiyle hayatı muhafaza yükümlülüğünün ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir. A.B’nin intiharında ömrü muhafaza yükümlülüğünün ihlali sonucunu doğuran olgular üstte aktarılmıştır. Başsavcılığın soruşturma sürecinde alınan-yaşamı müdafaa yükümlülüğünün ihlal edilmesine neden olan- konulara ait bir değerlendirmede bulunmadığı gözlemlenmiştir. Bu bağlamda ciddi/yakın riskin varlığına rağmen faal ve pratik tedbirlerin alınmasında yetersiz kalındığı, özetle kamu vazifelilerinin eylemleri/ eylemsizlikleri ile temaslı olarak ömrü muhafaza yükümlülüğünün ihlal edildiği sonucuna ulaşıldığından kamu vazifelileri hakkında -ihlale neden olan konulara dair rastgele bir kıymetlendirme yapılmadan- takipsizlik kararı verilmesinin ve bu bağlamda sorumluların ortaya çıkarılmasının engellenmesinin hayat hakkı kapsamında tesirli ceza soruşturması yürütülmesi yükümlülüğü bakımından ihlal sonucu doğurduğu kanaatine varılmıştır”
