Başlıkta dediğim üzere AKP’nin 20 yıllık iktidarında bir birinciyle karşı karşıyayız. 2002’den bu yana yapılan seçimlerin hiçbirinde yüksek enflasyon yoktu. AKP’nin girdiği tüm seçimleri kazanmasının ardında bu faktörün büyük rol oynadığını söylemek yanlış olmaz.
Şimdi birinci defa yüksek enflasyon ortamında seçime gidecek. Bu hiç alışık oldukları bir durum değil. Cumhurbaşkanı Erdoğan dün, “Milletimiz markette, pazarda alışık olmadığımız derece yüksek fiyatlarla karşılaşmaktadır” diyordu.
Gerçi Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati misyona birinci geldiği günlerde, seçimlerin yapılacağı 2023 Haziranında enflasyonun tek haneye düşeceğini öne sürmüştü ancak bunun imkansız olduğunu artık o da görüyordur.
Sözünü güvenilen önemli araştırma ve yatırım kuruluşları, enflasyonun Mayıs-Haziran’da yüzde 70 civarında tepe yaptıktan sonra yıl sonunda yüzde 50’nin biraz altına gerilemesini bekliyor. (O da baz tesiriyle.)
Ben Rusya-Ukrayna savaşıyla emtia fiyatlarında yaşanan şok artışlar nedeniyle bunun da mümkün olmayacağını, Türkiye’nin üç haneli enflasyona gerçek koştuğunu düşünüyorum. Lakin bugünkü yazının konusu bu değil. Bugünkü yazının konusu, AKP’nin alışık olmadığı yüksek enflasyonun seçim sonuçlarını nasıl etkileyeceği.
İşte, 1980’den bu yana yapılan seçimlerde enflasyon ve iktidar partisinin oy oranları.
Prof. Ali Akarca’nın bir makalesinden aldığım bu tabloya baktığımızda ne görüyoruz?
1) AKP’nin iktidara geldiği 2002 seçimleri öncesinde yüksek enflasyonun Türkiye’nin olağan hali olduğunu.
2) Enflasyon düşürmeyi başaramayan iktidar partilerinin önemli oranda oy kaybettiğini. Örneğin 1983 seçimlerinde yüzde 45.14 alan ANAP’ın, enflasyonun yüzde 66’ya çıktığı 1989’da yüzde 21.8’e gerilediğini.
3) AKP’nin birinci periyodunda (2001’de Kemal Derviş liderliğinde uygulamaya konan IMF programının etkisiyle) enflasyonun önemli halde düştüğünü. Adeta enflasyonla savaşın kazanıldığı.
4) Bunun da tesiriyle AKP’nin oy oranının uzun müddet yüzde 40’ın altına düşmediğini.
5) Fakat son yıllarda enflasyonun tekrar hortladığını. AKP’nin artık birinci kere yüksek enflasyon ortamında seçime gideceğini.
Enflasyon şu anda yüzde 61.1. Yani yüzde 45 ile iktidara gelen ANAP’ın yüzde 21.8’e düştüğü 1989 sayısına çok yakın. ANAP’ın başına gelen AKP’nin de gelir mi?
Prof. Ali Akarca’nın Türkiye’de 1950’den beri yapılan seçimleri inceleyerek geliştirdiği ekonometrik bir model var. Bu modele nazaran enflasyondaki her 1 puanlık artış iktidar partisinin oylarından 0.13 puan götürüyor. Enflasyon son seçimde yüzde 17.5’ti, artık 60’ın üzerinde. Bu, çok önemli oranda aşındırıcı bir tesir demek.
Elbette seçmenin oy kararını etkileyen tek faktör enflasyon değil, ekonomik ve siyasi öteki faktörler de var. Fakat enflasyon en değerliler ortasında.
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere enflasyonla çabada başarılı olamayan partileri iktidardan götürecek kadar kıymetli.
