AKP ve MHP’nin Seçimi Kanunu değişiklik teklifini AKP Genel Lider Yardımcısı Hayati Yazıcı ile MHP Genel Lider Yardımcısı Feti Yıldız kamuoyuna açıkladı. Teklifte; seçim barajı yüzde 10’dan yüzde 7’ye düşürülmesi, ittifakı oluşturan partilerin çıkaracağı milletvekili sayısı seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı temel alınarak d’Hont uygulamasıyla belirlenmesi öngörüldü.
AKP’li Yazıcı, seçim barajının yüzde 7’ye indirilmesini teklif ettiklerini belirtirken MHP’li Yıldız seçim barajına ait, “Kanun teklifi ile milletvekilleri seçim kanununda yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı yüzde 7’ye indirilmesi önerilmektedir. Daha fazla partinin, görüşün Meclis’te bulunması hedeflenmiştir” tabirlerini kullandı.
Ne değişecek?
Düzenlemeyle, ittifakların milletvekili çıkarmada tesiri azladı. İttifak, küçük partilerin barajı geçtikten sonra vekil çıkarma hakkına sahip olma hakkı ile sonlu kalacak.
Siyasi partilerin seçime girebilmeleri için Meclis’te 20 milletvekili ile küme kurma koşulu kaldırılıyor.
Partilerin, en az 41 vilayette seçimden 6 ay evvel örgütlenmeyi tamamlamaları gerekecek. Bu husus ile milletvekili transferi engellenecek.
AKP Genel Lider Yardımcısı Yazıcı, şöyle konuştu:
Teklif 15 unsurdan oluşuyor: 15 husustan oluşan çalışmamızı hususlar kısmında özetleyeceğim. Bu 15 unsurun iki unsuru 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu ile ilgili. Bir hususu 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu ile ilgili. Dokuz hususu 298 sayılı Seçimlerin Temel Kararları ve Seçmen Kütükleri Kanunu ile ilgili. Bir hususu 2972 sayılı Mahalli Yönetimler Kanunu ile ilgili.
D’Hont sistemi uygulanacak: Teklifimizin 1. unsurunda 2839 sayılı kanunun 33. hususunda yer alan ülke seçim barajını 7’ye indirilmesini teklif ediyoruz. 2. unsuru ile 2839 sayılı kanunun 34. unsurunun birinci fıkrasında söz düzeltmeleri yapıyoruz. Bu unsurun son fıkrasını yürürlükten kaldırıp şu hususun yer almasını öneriyoruz: ‘İttifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde seçim etraflarında milletvekili hesabı ve dağılımı ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim etrafında aldığı oy sayısı dikkate alınarak bu unsurun üçüncü fıkrasına nazaran yapılır.’ Dhondt sistemi uygulanır.
Seçimlerde TBMM’de küme avantajı kalkacak: Teklifin 3. hususu ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 36. hususunda düzenleme siyasi partilerin seçimlere katılmalarına ait TBMM’de kümesi bulunması şartını unsur metninden çıkarıyoruz. Bir fıkra ekliyoruz, siyasi partilerin takip eden her seçime girerken bu unsurda öngörülen örgütlenme oranında kongre süreçlerini yapmış olmalarını aranmasını bir sefer en azından tolere ederek öngörmüş bulunuyoruz. Teklifin 4. hususu ile benzeri düzenleme 298 sayılı Seçimlerin Temel Kararları Hakkındaki Kanun’da yer alıyor. O düzenlemeyi de buna uygun hale getiriyoruz. 5. husus ile 298 sayılı kanunun 15. hususunda düzenlenen vilayet seçim şurasına ait yeni bir düzenleme öneriyoruz. Bu düzenlemeye nazaran vilayet seçim heyeti lider ve üyeleri ile yedek üyelerinin birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar ortasında isimli yargı, adalet komitesince kura çekmek suretiyle belirlenmesine ait bir düzenlemeye gidiyoruz. Birinci sınıfa ayrılmış hâkim yoksa bu kere kıdem temeline nazaran bu süreci adalet komitesini icra edeceğine ait düzenleme getiriyoruz. Teklifin 6. hususu ile emsal düzenlemeyi ilçe seçim şuraları için öneriyoruz. Teklifin 7. unsuru ile 298 sayılı kanunun 23. unsurunda bir fıkra eklemesini öneriyoruz. Sandık şurasına üye bildirme hakkı bulunan bir parti oluru olmadan öteki bir parti üyesini sandık şurası üyesi olarak gösteremez. Bu türlü uygulamalar var uygulamadan doğan sorunu bu düzenleme önerisi ile giderilmesini teklif etmiş bulunuyoruz.
Bir yıl evvelki seçmen kütüğü ile süreç yapılacak: 8. unsur ile 298 sayılı kanunun 33. hususuna bir fıkra eklenmesini öneriyoruz. 2972 sayılı Mahalli Yönetimler ve Mahalle Muhtarları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun uyarınca yapılacak seçimlerde birinci fıkra mucibince yerleşim yeri adresine nazaran oluşturulan bir yıl evvelki seçmen kütüğü güncelleme süreçleri yapılır. Teklifin 9. hususu ile 298 sayılı kanunun 36. hususuna birinci cümleden sonra bir fıkra eklenmesini öneriyoruz. Adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde görünmeyenler en son seçmen olduğu adrese nazaran seçmen listelerine kaydedilir. Seçme seçilme hakkı demokratik hakların başında yer alır bu manada vatandaşın kütükten düşmesini önlemeyi hedefliyoruz. Teklifin 10. unsuru ile 298 sayılı kanunun 40. unsuruna adres kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde görünmeyenler ise en son seçmen olduğu adreslerine ibaresini ekliyoruz. Biliyorsunuz adres kayıt sistemine nazaran adrese yeni bireyler kaydedildiğinde eski kayıtlar otomatikman devre dışı düşüyor. Kişi orada kayıtlı olduğunu zannederken bakıyor ki orada devre dışı. Bu sorunu gidermiş oluyoruz.
“Başbakan” çıkıyor cumhurbaşkanına yasak yok: Teklifin 11. unsuru ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne ahenk düzenlemesi yapıyoruz. Burada 65. husus başlığı başbakan ve bakanlara ait yasaklar başlığını taşıyor. Bunu ‘bakanlar’a diye düzenleme yapıyoruz. 155. unsurunda ise yeniden ‘Başbakan’ kelamını unsur metninden çıkarıyoruz bakanların yasaklara uymamaları halinde düzeltme yapıyoruz.
İlk sırada yer alan muhtar adayına en geç bir ay içinde mazbata: Teklifin 12. hususu ile 2972 sayılı Mahalli Yönetimler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyeti Seçimi Hakkındaki Kanun’un 32. hususuna şu fıkranın eklenmesini öneriyoruz. ‘Seçim sonucuna nazaran birinci sırada yer alan muhtar adayı seçilme yeterliliğine sahip olduğunu en geç bir ay içinde belgelendirmesi halinde kendisinin seçimi kazandığına dair ilçe seçim kurulunca mazbata verilir.’ O müddet içinde getirmezse ikinci üçüncü devam ediyor. Bu da muhtar seçimlerinin sık sık iptal edilmesi suretiyle seçimlerin yenilenmesi üzere yanlış uygulamayı ortadan kaldırmayı hedefliyoruz.
‘Demokratik rejimle yönetim edilen ülkelerde idare yetkisinin kaynağı seçimlerdir’
Kanun teklifinin ülkemize, milletimize, demokrasimize hayırlar getirmesini diliyorum. Siyasi partiler ve seçimler demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez ögeleridir. Siyasi partiler demokrasinin örgütlü yanını seçimler ise millet egemenlinin görünür yanını ortaya koyan araçlardır. Demokratik rejimle yönetim edilen ülkelerde idare yetkisinin kaynağı seçimlerdir. Milletin temsilcileri seçimler vasıtasıyla misyona gelir seçimler vasıtasıyla temsil ve yönetme ehliyetini kaybederler. Bu prestijle Siyasi Partiler Kanunu ile seçim kanunlarının içeriği ve uygulaması o ülkenin demokrasi standartlarını gösteren kıymetli evraklardır. Ülkemizde seçimler uzun yıllardan beri yerleşmiş uygulamalar ve kanunlar çerçevesinde hür, eşit, bilinmeyen oy, açık sayım ve döküm asıllarına nazaran yargı idaresi ve kontrolünde yapılmaktadır. Temsilde adalet ve idarede istikrar parlamenter sistem içinde her vakit mümkün olmamıştır. Gerek bu kanun değişikliği gerek evvelki değişiklerle bu kavramların dengelenmesi konusunda bir efor gösterdiği mutlak bir hakikattir. Demokratik ülkelerde bu iki kavramın ahenginde yaşanacak zorluklar karşısında bu prensiplerin hangisine yük verileceği o ülkenin siyasi birikimi ve toplumsal deneyimlerine nazaran değişiklikler göstermektedir.”
Feti Yıldız: Salt küme kurmuş olmak seçime katılmak için kâfi görülmemiştir
Fethi Yıldız, şöyle konuştu:
“Kanun teklifi ile Milletvekili Seçim Kanunu’nda yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı 7’ye indirilmesi önerilmektedir. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde idarede istikrar sorunu bulunmaz. Bu değişiklikle ülke seçim barajında indirim yapılarak daha fazla partinin ve görüşün Meclis’te bulunması ve temsilde adaletin güçlendirilmesi hedeflenmiştir. 12 Eylül askeri darbesinden sonra yasama yetkisini kullanan Müracaat Meclisi ve Ulusal Birlik Komitesi’nin sistemimize dahil ettiği seçim barajı değiştirilmektedir. Milletvekili Seçim Kanunu’nun 34’üncü unsurunda yapılan değişiklik ile ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısının hesaplanmasında her seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı temel alınarak genel d’Hont uygulaması ile belirlenecektir. Siyasi partilerin aldıkları oy sayıları kanunda gösterildiği üzere evvel teğe, sonra ikiye, sonra üçe ve etrafın çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşılıncaya kadar bölünecektir. Elde edilen hisseler en büyükten en küçüğe gerçek sıralanır. Siyasi partilere ve bağımsız adaylara sayıların büyüklük sırasına nazaran milletvekili tahsis olunur. Önerilen bu değişiklik ile siyasi partilerin hükmî kişiliklerine takviye verilmiş, ittifakların ortak hedefleri ve maksatlarının yanında, program ve ittifak dışı gayeler itibariyle, ittifak içinde görünür olan her partinin ittifak dışında görünürlüğü güçlendirilmiştir. Ayrıyeten siyasi parti tercihlerinde makul bir ortak maksat yahut amaç ötesinde seçmen iradesinin kendi partisi dışında öbür partilere yansımaması da gözetilmiştir. 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun siyasi partilerin seçimlere katılabilmesi için TBMM’de küme oluşturmuş olmaları seçenek olarak kâfi görünür olduğu bilinmektedir. Meğer TBMM’de kümesi bulunmak Meclis faaliyetleri ile ilgilidir. Bu sebeple parti kümeleri ile mevzuları ayrıntılı bir halde Meclis İçtüzüğü içerisinde yer almaktadır. Demokrasi bir tarafıyla örgütlü toplum demektir. Örgütlenmenin en özgün halini siyasi partiler oluşturur. Siyasi partilerin örgütlülüğü demokrasinin yaygın ve iştirakçi olmasının önünü açmaktadır. Seçime katılmak için teşkilatlanma ve kongresini yapmış olma kaidesi kâfi bir koşul olarak öne çıkarılmıştır. Vekillerin bu hedefle kullanılması siyasi etik bakımından gerçek bulunmamıştır. Salt küme kurmuş olmak seçime katılmak için kâfi görülmemiştir. Siyasi partilerin örgütlülüğü önemsenmiştir.”
Yazıcı: İttifakın oyundan faydalanarak milletvekili çıkaramayacak
Basın mensuplarının ittifak ile ilgili unsura örnek istemesi üzerine Hayati Yazıcı, “Mevcut durumda ittifak barajı geçmesi halinde; oylar ittifak içinde toplanıyor, genel d’Hont sisteminde; kaç milletvekili ittifakın çıkaracağı genel sıralamasına giriyor ve ittifak kategori haline geliyor. İttifakı oluşturan partilerin o milletvekilinin oy oranlarına nazaran ortak oy dağılımı yapılmak suretiyle kendi içinde hesaplanıyor. Burada biz bunu ayrıştırdık. Her partinin d’Hont uygulamasında görünür olmasını sağladık. Yani ittifakı oluşturan oy oranları, ittifak çerçevesinde oyu belirlenecek, o oyla birlikte genel d’Hont sıralamasına girecek. Türkiye’de milletvekili dağılımı yapılırken bütün partiler dahil… Yokmuş üzere değil zira ittifakta oylar var, tesiri var, ittifak dışında hesaplama yapılacak. İttifak içinde aldıkları oylar belirlenecek, sonra ittifak olursa her partinin aldığı oy ölçüsü genel d’Hont sıralamasında süreç görecek” dedi.
Yıldız ise “Daha açık halde izah edeyim. Milletvekili Seçim Kanunu’nda yapılacak değişiklikle siyasi partiler seçim bölgesinde gerekli oy oranına ulaşmadan içinde bulunduğu ittifakın oyundan faydalanarak milletvekili çıkaramayacaktır. Açık izahı budur. Türkiye genel barajını ittifak ile geçecek lakin milletvekili çıkarması kendi oyuna bağlı. Zira bu çok büyük haksızlıklara sebep olmuştur” dedi.
‘Seçim ittifakı ile baraj sıfırlandı, ehemmiyeti kalmadı’
Muhalefetin seçim barajının daha da düşük olması teklifi getirmesi durumundaki yaklaşımlarının sorulması üzerine Yazıcı, “Yaklaşım görürse olur, görmezse kanunla ilgili müzakere süreçleri var, komitelerde göreceğiz” dedi. Yazıcı, “Meclisin iradesine ipotek koyamayız. Bu bizim teklifimiz. Bugüne kadarki bilgileri bu türlü değerlendirdik, bu türlü uygun gördük. Meclis ne yapar bilmiyoruz” dedi.
Yıldız ise “Seçim ittifakı ile baraj sıfırlanmıştır bir tarafıyla. Bunun için 7 olmasının 5 olmasının fazla kıymeti kalmamıştır” dedi.
“CUMHURBAŞKANINA YASAKLAMA KELAM KONUSU DEĞİL”
Teklifin 11. hususunun yalnızca bakanlar ile hudutlu tutulması ve birebir vakitte bir partinin genel lideri olabilen cumhurbaşkanına sınırlama getirmemesi rekabet manasında haksızlık yaratıp yaratmayacağı tarafındaki soruya Yazıcı, “Cumhurbaşkanı ile yasaklama sınırlaması kelam konusu değil. Münasebetiyle bizim çalışmamızın kelam konusu değil. Biz burada ahenk düzenlemesi yapıyoruz. Başbakan yok mevzuatımızda onu çıkardık. Ahenk düzenlemesinde olmadığı halde kanunda yer alıyor. Bu bir ahenk düzenlemesidir” dedi.
Teklifin kapsamlı olmadığı bu yüzden de erken seçim olabileceği tarafında değerlendirmeye Yıldız, “Bu kanun yürürlüğe girdiği andan itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz. Erken seçim tartışmalarına son verilmiştir” dedi.
