Gazeteci Murat Ehil, bugün, ‘Muhalefete Macaristan dersleri: Seçilebilecek aday önemli’ isimli bir yazı kaleme aldı. Ehil, Fidesz partisi başkanı Viktor Orban’ın kendisine karşı birleşen muhalefet blokunu seçimlerde yenmesi üzerinden Türkiye’deki politik atmosferi kıymetlendirdi.
Yetkin, Macaristan’daki seçimler için, “Ukrayna Krizi ve altı partili muhalefet ittifakının seçilme bahtı yüksek aday değil, uzlaşma adayıyla çıkıp inanç verememesi Macaristan Başbakanı Orban’ın üst üste dördüncü seçimini kazanmasında rol oynadı” dedi.
‘Fidesz, taşra oylarıyla kazandı’
Türkiye ve Macaristan’ın şartlarının çok farklı olduğunu da yazısında tabir eden Ehil, Macaristan hakkında tahlillerini şöyle sıraladı:
“1- Ukrayna Krizi Orban’ı zayıflatmadı, güçlendirdi. Muhalefet krizin başında Ukrayna’dan yana Rusya zıddı hal aldı. Orban ise istikrar siyaseti izledi ve AB-NATO sınırının ötesine geçmedi. Böylelikle son ay içinde aleyhinde esen AB rüzgârı aleyhinde duruldu.
2- Orban seçimlere giderken muhalif medyayı bastırmaya, bastıramadığını satın almaya başladı. Seçim maddelerini değiştirdi. Muhalefetin seçim maddelerinin adil olmayacağı propagandası geri tepti ve bir kısım muhalif seçmenin sandığa gitmemesine yol açtı.
3- Yakın vakte dek muhalefetin Budapeşte’nin Orban’a karşın seçim kazanan (yabni “Bir kıssası olan”) Budapeşte Belediye Lideri Gergely Karacsony’yi aday göstereceği beklentisi vardı. Lakin altı partinin üzerinde uzlaşabildiği aday Marik-Zay oldu. “Seçilebilecek” değil, “üzerinde uzlaşılan” aday tercihi muhalefete oy kaybettirdi.
4- Orban’ın neredeyse tamamını denetim ettiği medya üzerinden yürüttüğü LGBTQ-karşıtı ve AB siyasetini ona bağlayan propaganda sonuç verdi. Budapeşte’de geriye düşen Fidesz, taşra oylarıyla kazandı”
Seçilebilecek aday sorunu
Yetkin, bunun üzerine Türkiye hakkındaki tahlillerini şöyle sıraladı:
“1- Türkiye’de muhalefet Ukrayna Krizinde başından itibaren istikrarcı siyaset istedi ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Montreux (Montrö) Boğazlar Mukavelesine sahip çıkıp istikrar siyaseti izlemesini (27 Mart toplantı bildirisinde görüldüğü üzere) dolaylı da olsa destekledi.
Ancak Erdoğan’ın Rusya-Ukrayna görüşmelerini Antalya’da başlatıp İstanbul’da devam ettirmesi, Vladimir Putin-Volodimir Zelesnky görüşmesinin de Türkiye’de yapılması ihtimalinin ortaya çıkması, milletlerarası planda Türkiye ve Erdoğan’ın tesirini yükseltti. Yalnızca dış siyasetle seçim kazanılmaz, fakat Ukrayna Krizinin Erdoğan-karşıtı havayı kırdığı görülebiliyor.
2- Türkiye’de Erdoğan-karşıtı havanın güçlenmesinin iki temel neden var. Birincisi 2010’dan bu yana kademeli olarak yükselip 2017’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemiyle tek adam idaresine ve oligarşik yapıya hakikat evrilen idare biçimi. İkincisi de 2013-2021 ortası izlenen dış siyaset ve 2018 seçimlerinden itibaren izlenen iktisat siyaseti nedeniyle içine sürüklendiğimiz ekonomik kriz.
Ancak siyaset bilimci Seda Demiralp’in işaret ettiği üzere, ekonomik ve siyasi krizler tek başına iktidar değişikliği getirmiyor; muhalefetin seçmene kendisinin düzelteceğine dair inanç vermesi de gerekiyor.
3- Türkiye’de nüvesini CHP ve UYGUN Parti’nin Millet İttifakı ile oluşan alt partili muhalefet bloku, siyaseten ne yapmak istediğini Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Bildirgesiyle ilan etti. AK Parti ve MHP’nin oluşturduğu Cumhur İttifakının buna karşılığı seçim sistemini değiştirmek oldu. Muhalefet Blokunun 27 Mart toplantısıyla tartısı iktidarın seçim kurallarını değiştirmesine karşı tedbir geliştirme ye verme kararı, durumun ciddiyetinin farkında varmaya başladıklarını, hükümetin ekonomik başarısızlığının tek başına iktidar getirmeyeceğini nihayet anladıklarını gösteriyor. Muhalefetin şimdi alternatif iktisat programı da bulunmuyor.
4- Türkiye’deki siyasi bölünmüşlük medyada tesirini gösteriyor. Muhalif medya da iktidar medyası üzere adeta yankı odasına dönmüş durumda; her iki taraf da kendi müziğini dinliyor. Toplumsal medya da o denli, herkes kendi tercihine kulak veriyor. Şair İsmet Özel’in ‘Hangi dünyaya kulak kesilmişse öbürüne sağır’ durumu var. Burada devlet kanalı TRT’nin iktidarın propaganda aracına dönüşmesi kilit rol oynayabilir.
5- Muhalefetin en kıymetli meseleleri ortasında seçilebilecek adayın saptanması geliyor. Bütün partilerin üzerinde anlaşabilecekleri, herkesin içine sinen aday, seçilebilecek aday olmayabilir. Kitlelerin, Bekir Ağırdır’ın vurguladığı üzere ‘Bir kıssası olan’ aday etkeni de bunun içindedir. Kürt seçmenin oyunu alabilecek bir aday ortaya çıkarılması da en kıymetli etkenler ortasındadır. Sanırım ‘kazanabilecek aday’ muhalefetin önündeki en kıymetli sorunudur”
Murat Yetkin’in yazısının tamamını okumak için .
