CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun “Ülkemizin güzelleşmeye, helalleşmeye gereksinimi var. Helalleşmek geçmişi değiştirmez ancak geleceğimizi kurtarır. Geçmişte partimizin de kusurları oldu; helalleşme seyahatine çıkma kararı aldım” kelamları ile başlayan “helalleşme” tartışmalarıyla ilgili 37 STK, “Hakikat, eşitlik ve adalet için buradayız” başlıklı ortak bir açıklama yayınladı.
Duvar’da yer alan habere nazaran, “Ana muhalefet partisi önderinin ‘helalleşme’ davetini dikkate kıymet buluyoruz” denilen açıklamada, “Hakikat, adalet ve eşitlik temelinde yürütülecek her süreci bu alanlarda faaliyet yürüten sivil toplum örgütleri, meslek örgütleri ve inisiyatifler olarak birlikte inşa etmeye ve yürütmeye talibiz” sözleri kullanıldı.
Açıklamanın tamamı şöyle:
“Türkiye, ağır insan hakları ihlalleri ile dolu bir tarihe sahip olduğu kadar, ihlaller ile çaba etme geleneğine de sahip. Bizler bu gayret tarihinin içinde yer alarak hayat hakkı ihlali, azap, zorla kaybetme, zarurî göç, toplumsal travma ile çatışmaya dayalı kolektif hafıza ve ayrımcılık dahil olmak üzere çeşitli alanlarda hak temelli çalışmalar yürüten sivil toplum örgütleri, meslek örgütleri ve inisiyatifleriz.
Bizler, hem ihlallere maruz kalanların hakikat ve adalet taleplerinin karşılanabilmesi hem de Türkiye’de giderek artan toplumsal ve ekonomik adaletsizliklerin ortadan kaldırılması için geçmişle yüzleşmenin ve hesap verilebilirliğin elzem olduğunu vurguluyoruz. Ağır insan hakları ihlallerinin faillerinin yargı yoluyla cezalandırılmasının yanı sıra kamu hizmetinden el çektirilmesi; bağımsız hakikat ve araştırma komiteleri kurularak gerçeklerin açığa çıkarılması; mağdurlara ve hayatta kalanlara yönelik tazminat ve tamirat siyasetleri geliştirilmesi; devletin resmî özür yoluyla sorumluluk alması; ihlallere göz yummuş olan devlet kurumlarının gelecekte yaşanan ihlallerin önlenmesi hedefiyle ıslah edilmesi ve insan hakları eğitiminin yaygınlaştırılması üzere uygulamaların geçmişle yüzleşme kapsamında işletilen faal yollar olduğunu hatırlatmak istiyoruz. Ana muhalefet partisi başkanının ‘helalleşme’ davetini bu bağlamda gördüğümüz için dikkate paha buluyoruz. Helalleşme tabirine temkinli yaklaşsak da, toplumsal uzlaşıya dair açılan bu tartışma alanını aktif tutmanın kıymetinin farkındayız.
Helalleşme daveti ile açılan alan, Türkiye’de özgün bir geçmişle yüzleşme modeli yaratmaya evrilebilir. Öteki yandan devletin on yıllarca ve sistematik olarak insan hakları yükümlülüklerini ihlal etmesi sonucunda rastgele bir yüzleşme davetine kuşkuyla yaklaşılması olağandır. Devletin sorumluluk üstlenmesine ait dengeli bir siyasi iradeyi ortaya koymanın birinci adımı, iştirakçi bir süreç örmektir. Başta ihlallere maruz kalanlar ve sivil toplum olmak üzere, toplumun çeşitli kesitlerinin dahil edildiği şeffaf bir süreç, rastgele bir yüzleşme davetinin muteber bulunması ve muvaffakiyete ulaşması için elzemdir.
Toplumsal kutuplaşmanın ortadan kaldırılması ve demokrasinin teminat altına alınması için geçmişin hakikat, adalet ve barış üzere bizi bir ortada tutan unsurların süzgecinden geçirilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Hakikaten geçmişle yüzleşme tıpkı vakitte geleceğe dair bir kelam verir: İhlallerin ‘bir daha asla’ yaşanmayacağı kelamı. Eşitlik ve özgürlük çabası veren sivil toplumun tecrübesi ve birikimi, bu kelamın tutulması için gereken dönüşümü inşa etmekte kilit rol oynayacaktır.
Adına ne dersek diyelim ister helalleşme ister geçmişle yüzleşme, bu tarafta atılacak adımların kalıcı barışa hizmet etmesini bekleriz. Bunun için ise tamir ya da hakikatin ortaya çıkarılması üzere bahsettiğimiz düzeneklerin, meselelerin kökeniyle bağının kurulması hayatidir. Böylelikle, bu süreç, birebir vakitte salt Türklük üzerine inşa edilmiş Cumhuriyetin kurucu kıssası, ırkçılığı, sınıf tahakkümü, dini ve mezhepsel ayrımcılığı, cinsiyetçiliği ve sisheteroseksistliği ile de yüzleşmek manasına gelir. Yüzleşmesi gereken çok alan var; önceliklendirme sırası yapmak yerine hepsiyle farklı halde, zorluklarını görerek yol alınmalıdır. Bu yüzden de helalleşmenin içini mağdurların ve sivil toplumun doldurması gerektiğini hatırlatıyoruz.
Geçmişle yüzleşmekte kararlı olan herkese davetimizdir: Hakikat, adalet ve eşitlik temelinde yürütülecek her süreci bu alanlarda faaliyet yürüten sivil toplum örgütleri, meslek örgütleri ve inisiyatifler olarak birlikte inşa etmeye ve yürütmeye talibiz”
Açıklamaya imza atan kurumlar şöyle:
Diyarbakır Barosu
Amed KESK Bayan Meclisi
Barış Anneleri
Barış için Kültürel Araştırmalar Derneği (bakad)
Basın ve Hukukta Hakikatleri Araştırma Derneği
Dayanışmanın Bayan Hali Derneği (DAKAHDER)
DEMOS Araştırma Derneği
Diyarbakır Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Derneği (DKVD)
Ekoloji Derneği
Engelsiz Bileşenler Federasyonu
Genç LGBTİ+ Derneği
Göç ve İnsani Yardım Vakfı
Hafıza Merkezi
Halklar Ortası Dayanışma Köprüsü Derneği
HEVİ LGBTİ+ Derneği
Însiyatîfa Derûnnasên Mezopotamyayê/Mezopotamya Psikologları İnisiyatifi (Der-Mez)
İnsan Hakları Derneği (İHD)
İHD Amed
İHD İstanbul
İnsan Hakları Okulu Derneği (İHO)
Kadın Vakti Derneği
Kaos GL Derneği
Lotus Genç Alan Derneği
Medeniyetler Beşiğinde Yakınlarını Kaybeden Ailelerle Yardımlaşma Dayanışma Birlik ve Kültür Derneği (MEBYA-DER)
Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD)
Rengarenk Umutlar Derneği
Research Institute on Turkey
Rosa Bayan Derneği
Sosyal Siyaset, Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği (SPoD)
Şahmaran Bayan Platformu
Tevgera Jinên Azad (TJA)
TMMOB Amed Vilayet Uyum Kurulu
Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı (TOHAV)
Tutuklu Hükümlü Aileleri Hukuk Dayanışma Dernekleri Federasyonu (TUHAD-FED)
ÜniKuir
Yaşam Bellek Özgürlük Derneği
Yeni Ömür Derneği
