İşgal altındaki Anadolu ve Rumeli topraklarında, Mustafa Kemal Paşa‘nın önderliğinde Kurtuluş Savaşı’nı başlatacak ve Cumhuriyete giden yolda adımlar atılmasını sağlayacak Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) 102 yıl evvel bugün açıldı. TBMM’nin açılışı, kurtuluş çabasının en değerli safhalarından birisi oldu. Osmanlı İmparatorluğu’nun 1. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkmasının akabinde, Mondros Mütarekesi’ne karşın ülkenin işgal edilmeye başlanması üzerine Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı.
Amasya ile Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararlar, ”Ulusun egemenliğini tekrar ulusun sağlayacağı”nı ortaya koydu.
1919 sonbaharında yapılan seçimlerden sonra Osmanlı Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920’de, 168 üyesinden 162’sinin iştirakiyle toplandı.
Mustafa Kemal, Erzurum mebusu seçilmişti fakat o Ankara’da kaldı. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti yanlısı milletvekillerinin çoğunlukta olduğu bu Meclis, 28 Ocak 1920’de yaptığı kapalı oturumda Misakımilli’yi kabul etti. İstanbul’un 16 Mart’ta işgali ve Ulusal Uğraş yanlılarının tutuklanmaya başlamaları üzerine, milletvekilleri ve aydınlar, Ankara’ya kaçmaya başladı.
Mebusan Meclisi de 18 Mart’ta son kere toplanarak, Meclisin süresiz olarak tatil edilmesini kararlaştırdı. Mustafa Kemal, 19 Mart 1920’de yayımladığı genelgeyle ”Ankara’da harikulâde yetkili bir Meclis”in toplanacağını duyurdu.
Genelgede, ”Ulusun bağımsızlığını ve devletin kurtarılmasını sağlayacak tedbirleri düşünüp uygulamak üzere ulusça fevkalâde yetki verilecek bir Meclisin Ankara’da toplantıya çağrılması ve dağıtılmış olan mebuslardan Ankara’ya gelebileceklerin de bu Meclise katılmaları” istendi.
Bu emelle yapılacak seçimle belirlenen milletvekilleri ile dağıtılan Osmanlı Mebusan Meclisinden kaçarak Ankara’ya gelebilenlerden 84’ü, birinci Meclist’e yer aldı. Mustafa Kemal, 22 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi’nin açılışını duyurduğu genelgesinde ise bundan bu türlü ”bütün sivil ve askeri makamların ve bütün ulusun buyruk alacağı en yüksek kat”ın bu Meclis olacağını kaydetti. 23 Nisan 1920’de, Hacıbayram Mescidi’nde cuma namazı kılınıp, kurbanlar kesildikten sonra birinci TBMM, İttihat ve Terakki Kulübü olarak yapılan binada açıldı.
Cumhuriyete giden yolda büyük adımlar atılmasını sağlayacak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 102 yıl evvel 23 Nisan’da açılması, Türkiye Cumhuriyetinin kurtuluş gayretinin en değerli safhalarından birisi oldu.
Milli irade
TBMM, açıldığından bu yana ulusal iradenin yansımasının simgesi oldu. TBMM’nin birinci Lideri Mustafa Kemal Atatürk, 1 Mart 1920 tarihinde Meclisin 4. toplantı yılının açılışında da bunun kıymetine dikkati çekti. Atatürk’ün kelamları tutanaklara şöyle yansıdı:
“Hep birlikte bakışlarımızı, vicdanımızın merkezi olan millete dikelim. Orada faziletin, vefa ve içten bağlılığın, yenileme dileğinin, egemenlik aşkının ve geleceğin sönmeyen ateşi yanmaktadır. Bu kutsal ateş, kendi içindeki bilgisizlik ve karanlığı yakacak ve bağımsızlığımızın önüne dikilecek olan bütün manileri yıkacaktır. Efendiler, millet önünde, onun hak ettiği bağımsızlığın önünde, onun layık olduğu gelişme ve yenileme isteği önünde, her kuvvet fakat milletin irade ve gayelerine uymak kuralıyla yaşayabilir. Milletin irade ve hedeflerine uymayanların talihi hüsrandır, çökmedir”
