Yaklaşık iki haftası geride kalan Rusya- Ukrayna savaşının tüm dünyaya olduğu üzere Türkiye iktisadına de negatif tesirleri devam ediyor. Başta para ve sermaye transferi olmak üzere lojistik ve dış ticarette meşakkatlere yol açan gelişme, evvelki gün Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Türkiye Dal Meclisleri Müşterek Toplantısı’nda, Ticaret Bakanı Mehmet Muş ve TOBB İdare Konseyi Lider Yardımcısı Selçuk Öztürk’ün iştiraki ile ele alındı. Turizmden hazır giysiye, müteahhitlikten demir- çeliğe, besinden perakendeye kadar savaştan en fazla etkilenen 11 bölümün meclis liderleri ve temsilcileri, hali hazırda yaşanan sıkıntıları ve tahlil tekliflerini Bakan Muş ile paylaştı.
Dünya Gazetesi’nden Yener Karadeniz’in haberine nazaran; Toplantıda perakendeciler kriz masası talebinde bulunurken, demir ve demir dışı metaller Rus limanlarının açık olması ve gemilerin sigortalanabilmesine yönelik talebini iletti. Kömürde ise yüzde 80-90 Rusya’ya bağlı olunduğu belirtilirken ticaretin durması ve fiyatların artması nedeniyle kömür fabrikalarının kapanma noktasına geldiği belirtildi.
Demirciler gemilere sigorta talep etti
Savaşın en fazla etkilediği alanlardan biri demir çelik dalı. Evvelki gün gerçekleştirilen toplantıya katılan TOBB Demir ve Demir Dışı Metaller Meclisi Lideri Veysel Yayan, bilhassa kullandıkları girdiler olan hurda, cevher, kömür ve pik demiri ile ilgili olarak Rus limanlarının açık olmasını ve gemilerin oraya gidip gelebilmeleri için sigortalanma sorunlarının aşılması konusunda taleplerini ilettiklerini anlattı. Bakanlığın bu problemler üzerinde çalıştığını lisana getiren Yayan, öte yandan ABD ve AB’nin uyguladığı muhafaza önlemlerinin de Rusya ve Ukrayna olmadığında manasını yitireceğini belirterek Türkiye’ye karşı uygulanan müdafaa önlemlerinin de kaldırılması istikametindeki teşebbüslerin ağırlaştırılması tarafında talepte bulunduklarını lisana getirdi.
Kömür fabrikaları durma noktasında
Toplantının hayli verimli ve yapan bir atmosferde geçtiğini anlatan TOBB Türkiye Çimento ve Çimento Eserleri Meclisi Lideri Fatih Yücelik, yetkililerin tahlil odaklı yaklaşımı ve toplantı mühletince verilen talimatlar ve alınacak tedbirlere ait açıklamalarının kesimi epey umutlandırdığını anlattı. Dal olarak savaşın tesirlerini çok ağır ve süratli formda görmeye başladıklarını anlatan Yücelik’in verdiği bilgilere nazaran, 2021’de gerçekleşen 5,3 milyon ton kömür ithalatının yüzde 80-90’lık kısmı Rusya’dan karşılandı. Kömür fiyatlarının da bu nedenle son bir haftada yüzde 100’ün üzerinde arttığını belirten Büyüklük, “Kömür endeksleri bir haftada 180 dolardan 500 dolar düzeyine çıktı. Fabrikalarımızda kömür tedarikinde zorluk yaşamaya başladık. Bölümümüzde üretim durma noktasına geldi. 2022 yılı Şubat ayında petrokok fiyatları geçen yılın birebir devrine nazaran yüzde 500 artış gösterirken, elektrik ve ithal kömür fiyatları sırasıyla yüzde 220 ve yüzde 400 artış gösterdi. Bölümün kömür stokları azaldığı için krizin daha uzun sürmesi durumunda ve alternatif güç kaynaklarının acilen devreye alınmaması halinde üretimimiz durma noktasına gelecek. İthal kömür tedarikçileri Rusya’daki kontakları ile bağlantı sağlayamıyor, Karadeniz’deki kriz durumu münasebet gösterilerek gemiler iptal ediliyor, tedarikçilerin depolarındaki mevcut kömür rezervleri tükeniyor. Kalan az ölçüdeki kömürü de rekabet ortamının ortadan kalkmasıyla daha yüksek fiyatlardan satmaya çalışmaları, ithal kömür tedarikindeki ıstırapların temelini oluşturuyor. Öte yandan navlun maliyetlerinde süratle artış yaşandı. Karadeniz’e gemilerin gitmemesi münasebetiyle şu anda Akdeniz havzasındaki mevcut gemi bolluğunun ansızın kesilmesi bekleniyor. 20-25 gün sürecek bu seyahatler, ihracat konusunda ülke olarak gücümüzü yavaşlatacak. Kömür tedariki teminat altına alınamazsa mecburi olarak fabrikalar durup stok maliyeti yerine operasyonu kesmek durumunda kalacaktır. Bu nedenle çok acil tedbirler alınmalı. Bu münasebetle kuru bazda kükürt oranının termik santrallere uygulandığı üzere yüzde 3’e yükseltilmesi, alt ısıl pahanın 4.800 kCal/kg’a çekilmesi ve yüzde 36 olan uçucu unsur limitinin de yükseltilmesi, öbür kaynaklardan kömür tedarik edilmesine imkan yaratacaktır. Bu olağan dışı periyot bitene kadar bölümümüze istisna sağlanırsa kömür ithalatında Kolombiya, Endonezya ve Güney Afrika üzere ülkeler alternatif seçenekler ortasında olacaktır” dedi.
Uçuşları başlatacak yol bulunamıyor
“En önemli sorun uçak sorunu. ABD ve AB, yaptırımları Rusya’ya karşı koydu fakat yaptırımlar Rusya’dan daha çok bu ülkeleri vurmaya başladı. Turizm şirketleri karşılıklı olarak kimi tahlil yolları üzerinde uzlaştılar. Lakin, İngiltere hükümeti devreye girerek, tahlil yolunu tıkadı. Uçuşları sigortalayan şirketler üzerinde baskı kuruldu. Sigorta şirketleri öylesine yüksek primler istedi ki, ödenmesi mümkün değil. Rusya ile bu ülkeler ortasında sefer yapacak uçakların THY’ye kiralanması gündeme geldi. Fakat, İngiliz Hükümeti’nin baskısıyla sigortacılar bu bahiste da pürüz çıkardı. ‘Kiralamanın yaptırımları delmek’ manasına geleceğini söylüyorlar. Benzeri biçimde Türk ve Rus turizm temsilcilerinin de kendi ortalarında geliştirdikleri formül de, sigorta şirketlerinin engellemesiyle karşı karşıya. Şu andaki en büyük sorun, uçuşları başlatacak bir yolun uygulamaya konulamaması.”
Müteahhitlerde belirsizlik endişesi
Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Lideri Erdal Eren, toplantıda Ukrayna-Rusya ortasındaki krizden nasıl etkilenecekle ri konusunda telaşlarını paylaştıklarını söyledi. Ticaret Bakanlığıyla 20 Şubat’ta yaptıkları toplantıda çalışanlara ait tasalarını lisana getirdiklerini aktaran Eren, “Gelecekte mal kederine sonra geleceğimizi söylemiştik. Yapılan son toplantıda ise sıcak savaş ortamında şimdi hiçbir can kaybı olmadan çalışanlarımızı Türkiye’ye getirme imkanı bulduğumuza sevindiğimizi söyledik. Lakin şimdiden sonra savaşın daha ne kadar süreceği muhakkak değil. Münasebetiyle oradaki işlerin sonucu ve orada kalan makine parklarımız ne olacak. Şantiyelerimize Libya’da olduğu üzere bir şey olacak mı üzere olası kaygılarımızı paylaştık” dedi. Ayrıyeten Rusya’da şimdi ne olacağını bilmediklerini anlatan Eren, “Rusya projelerine devam edecek mi? Yoksa tasarrufa gidip donduracak mı? Dondurmayıp devam ettirirse ödemeleri nasıl yapacak üzere bilinmeyeni çok olan bir durumdayız. Münasebetiyle artık ne olacak diye konuştuk. Zira ne yapacaklarını bilmiyoruz. Ne yapacakları katılaştığında problemler ortaya çıkacak. Şimdilik bunları anlattık. Bakanımız da kriz masası oluşturduklarını, bütün bölümlerin kendilerine çarçabuk ulaştığını ve rastgele bir gelişme olduğunda önlem alacaklarını, bu nedenle istişare içinde olacaklarını söyledi” diye konuştu.
Kriz masası talep ettiler
TOBB Perakende Meclis Üyesi Serhan Tınastepe, iki ülke ortasında markaların yarattığı iş hacminin 3 milyar doları bulduğunu, yalnızca Ukrayna’da bulunan yatırımların kıymetinin 1 milyar dolara yaklaştığını söyledi. Serhan Tınastepe, “Ukrayna’da bulunan 267 mağazanın birçoğu Rusya’nın bombardımanına maruz kaldı. En büyük perakendecilerden birinin deposu füze saldırısı nedeniyle kullanılamaz hale geldi. Rusya’da ise yabancı markaların ülkeden çekilmesi ve Ruble’nin yüzde 50’ye yakın devalüe olması nedeniyle Türk markaların satışları iki kat arttı. Lakin şu anda Rusya ile para, sermaye ve eser ticaretinin devamlılığı ile ilgili dertler var. Bu nedenle STK değil, kamu öncülüğünde bir kriz masası oluşturulmalı. Kamu ve özel kesim daha yakın çalışırsa buradan Türk markaları için farklı fırsatlar da çıkabilir” dedi. Tınastepe, ayrıyeten iç talebin canlandırılması ismine besinde uygulanan ÖTV ve KDV indirimlerinin besin dışı kategorilerde de devam etmesi ve nakliye tarafında konteyner maliyetlerini düşürecek uygulama değişikliği konusunda da taleplerini ilettiklerini anlattı.
